home> lexicon
DDR-Lexicon
"Wat was de officiële benaming voor de dopingprogramma v/d DDR?", "Wie waren Peter Fechter en Günter Litfin?" en "Wat hield Operatie Ochsenkopf in?". Met de juiste zoekopdracht kun je (nagenoeg) elk antwoord vinden, die je zoekt over de DDR.
Selecteer CTRL + F op je computer/laptop en zoek het gewenste onderwerp even op.
Selecteer CTRL + F op je computer/laptop en zoek het gewenste onderwerp even op.
|
Rudolf Ivanovitsj Abel, alias voor Viljam (William) Genrichovitsj Fisher, was een Russisch spion.
Hij vestigde zich in 1948 in de Verenigde Staten als kunstschilder en kunstfotograaf onder de naam Goldfuss en later Collins. Eigenlijk was hij kolonel v/d KGB en hoofd van een spionagenet. Abel werd op 21 juni 1957 aangehouden door de FBI nadat zijn assistent, de spion Reino Häyhänen, zijn geheimhouding verbroken had. In de herfst van datzelfde jaar werd hij veroordeeld tot 30 jaar gevangenisstraf. Op 10 februari 1962 werd hij op de Glienicker Brücke tussen Berlijn en Potsdam uitgewisseld voor de Amerikaanse piloot Gary Powers, die met zijn U2-toestel boven de Sovjet-Unie was neergeschoten. |
|
Able Archer 83 was een tien dagen durende militaire oefening die in november 1983 door de NAVO werd uitgevoerd. Hierbij werd een escalatie tussen de NAVO en het Warschaupact gesimuleerd waarbij uiteindelijk een DEFCON 1 situatie zou ontstaan en een nucleaire aanval zou plaatsvinden. De oefening vond plaats in verschillende commandocentra maar met name in het Europese SHAPE in het Belgische Casteau. N.a.v. de simulatie werden Amerikaanse tanks bijgetankt en klaargemaakt voor actie, de regeringsleiders v/d NAVO werden naar nucleaire bunkers gebracht en de geheime codes van alle westerse nucleaire raketten werden gewijzigd. Able Archer 83 duurde van 2 november t/m 11 november.
Deze oefening werd vanuit de Sovjet-Unie met veel argwaan bekeken. De KGB in Moskou vatte alle stukjes bewijs (gewijzigde codes, Pershing-II raketten in Duitsland, invasie van Grenada, regeringsleiders van de NAVO in hun bunkers) samen als voorbereidingen op een verrassingsaanval. De Sovjet-Unie reageerde onmiddellijk met haar eigen voorbereidingen. Gevechtspiloten moesten met draaiende motor wachten in atoombommenwerpers op een bevel om te stijgen. Het Rode Leger en de troepen van het Warschaupact stond tijdens Able Archer dan ook in opperste staat van paraatheid. Om verdere escalatie met de Sovjet-Unie te voorkomen werd het programma in de loop van de dagen aangepast. Zo werd het onderdeel met de evacuatie van de Amerikaanse president naar een geheime locatie afgelast. |
|
|
Een Abschnittsbevollmächtigter (ABV) was in de DDR een politiebeambte van de Volkspolizei, maar dan meer een soort buurt-/wijkagent.
|
|
Allgemeiner Deutscher Motorsportverband
|
|
Aktion Leder
|
Het voetbalelftal van de Duitse Democratische Republiek plaatst zich voor het WK Voetbal 1974 in West-Duitsland.
Het ministerie van Staatsveiligheid zet een complexe operatie op genaamd Aktion Leder (befehl 11/74) om de toeschouwers, die vanuit de DDR naar de wedstrijden in West-Duitsland gaan zo goed mogelijk in de gaten te houden en te voorkomen dat ze achterblijven en dus vluchten (zie Republikflucht). Voor elke wedstrijd werd een zogenaamde ‘touristendelegation’ samengesteld. Uit alle districten van de DDR zijn ze afkomstig, en ook uit de partijcentrale, de ministeries en de jeugdbeweging, 1500 betrouwbare DDR-burgers. Met als uitgangspunt dat op elke tien ‘toeristen’ er minstens één officiële ‘mitarbeiter’ meegaat, een stasi-spion dus. In principe mochten alleen gehuwde supporters mee, maar zonder partner – zo moest de kans op ontvluchting zo klein mogelijk worden gemaakt.
Een link naar een documentaire op Andere Tijden: Sport. |
|
Aktion "Flamme" was een operatie van de Stasi om te voorkomen, dat o.a. atleten en toeschouwers, die namens de DDR zouden meereizen naar de Olympische Zomerspelen van 1972 in München zouden vluchten naar het "Westen".
Deze operatie omvatte o.a. een onderzoek naar, en de toezicht op, de sporters en de beoogde toeschouwers, die de DDR zouden sturen naar de Spelen. Het doel was om alleen sporters en toeschouwers te sturen, die van alle mogelijke twijfel verheven waren. Relaties met het Westen, lopende onderzoeken, een 'immorele levensstijl' en politieke onbetrouwbaarheid waren uitsluitingscriteria. Verder mocht de toeristische delegatie zo min mogelijk contact hebben met de lokale bevolking. Bron: BstU |
|
Aktuelle Kamera was het vlaggenschip onder de nieuwsuitzendingen van de staatstelevisie in de voormalige DDR. Tevens diende deze als één van de belangrijkste propaganda-instrumenten van de Oost-Duitse regering.
Aktuelle Kamera zond als 1e Duitse tv-zender op 21 december 1952 het dagelijkse nieuwsbericht uit. Met slechts vijf dagen voorsprong op de eerste uitzending van Tagesschau (ARD), was dit het oudste Duitse nieuwsprogramma. Het belang ervan groeide echter alleen met het toenemende gebruik van ontvangers. Zoals alle media in de Duitse Democratische Republiek (DDR), werd het programma gecontroleerd door de Socialistische Eenheidspartij van Duitsland (SED) en was het een belangrijk propagandamiddel. De inhoud van het programma was meestal een gedetailleerde weergave van de vergaderingen v/h Centraal Comité, het SED-partijcongres, staatsbezoeken, prijsuitreikingen, bezoeken aan functionarissen in fabrieken en andere officiële gelegenheden. |
|
Benaming voor de iconische figuurtjes op de voetgangers stoplichten met die (voor ons) rare houding. In Berlijn zijn ze er nog steeds.
|
|
Autumn Forge 83 was een militaire oefening die onder radiostilte driehonderdzeventig vliegreizen van 19.000 soldaten naar Europa omvatte. Daarnaast werd tijdens de oefening ook 1.500 ton vracht vervoerd.
Autumn Forge 83 bestond uit minstens zes oefeningen, waaronder:
Hoewel het niet direct onderdeel was van Autumn Forge deed de 1e Legerkorps Korps v/d Koninklijke Landmacht ook mee in deze periode middels een veldtraining bestaande uit 24.000 soldaten, 850 pantservoertuigen en 6.000 andere voertuigen onder de codenaam Atlantic Lion 83. Het Amerikaanse leger droeg 11.000 troepen bij (afkomstig uit het Reforger-contingent), 1.000 gepantserde en 1.100 andere voertuigen. Het Britse leger voegde 600 troepen, 100 gepantserde en 70 andere voertuigen toe. Reforger was de grootste Amerikaanse oefening in Autumn Forge 83, maar de Nederlandse Atlantic Lion was met (naar schatting) 7.000 man groter dan Reforger. Publicatie over Oefening Reforger '87 |
|
Hermann Axen was een Oost-Duits politicus.
In 1970 werd hij lid v/h politbureau v/h Centraal Comité van de SED. Hier was hij verantwoordelijk voor buitenlandse betrekkingen. Hij was in 1975 ook aanwezig bij de ondertekening v/d Helsinki-akkoorden. Axen onderhield ook contacten met Joop Wolff v/d CPN toen de actiegroep Stop de Neutronenbom werd opgericht. Op 8 november 1989 stapte Axen op uit het politbureau en vloog naar Moskou om een oogoperatie te ondergaan. Na zijn terugkeer werd hij in januari 1990 aangehouden. Het arrestatiebevel werd vanwege Axen's gezondheid opgeheven. Op 15 februari 1992 overleed hij in Berlijn. |
|
Fabrikant van die typische bestelbussen uit de DDR.
|
|
Blaulicht was een serie tijdschriften voor misdaadverhalen (krimi's), die in de DDR werden gepubliceerd. Aanvankelijk verschenen er vier nummers per jaar, later meestal acht. Van 1958 tot 1990 verschenen er meer dan 280 nummers. Het laatste nummer is genummerd 285.
Voor meer info klik hier. |
|
Blokpartij heet een partij die in een communistische staat naast de communistische mag bestaan. Door middel van een "blok", dat op een alliantie moet lijken, zijn de blokpartijen met de communistische partij aaneengesloten. Wel heeft de communistische partij in zo een blok de volledige macht.
De functie van het blok is in feite om het eenpartijstelsel te camoufleren en indirect invloed uit te oefenen op mensen die niet lid van de communistische partij willen worden maar wel van een blokpartij. Voor de leden van een blokpartij kan het lidmaatschap attractief zijn voor de carrière in maatschappij en beroep zonder lid van de communistische partij te worden. |
|
De Brezjnev doctrine was een politieke doctrine die werd opgesteld door Leonid Brezjnev tijdens een rede op het Vijfde Congres van de Poolse Communistische Partij, op 13 november 1968. Deze doctrine kwam op het volgende neer: wanneer krachten die vijandig zijn aan het socialisme een socialistisch land naar het kapitalisme willen brengen, wordt het niet alleen een probleem voor het betrokken land, maar van alle socialistische landen, oftewel broederlijke solidariteit is belangrijker dan nationale soevereiniteit. Deze doctrine was de tegenhanger van de trumandoctrine, opgesteld door Harry S. Truman, president van de Verenigde Staten.
|
|
In de voormalige DDR werden medewerk(st)ers van Oost-Duitse staatsbedrijven ingedeeld in zgn. (socialistische) brigades. Dit was volledig in lijn met het DDR-gedachtengoed, waar het collectief belang zwaarder woog dan het individuele belang.
De brigades kregen productiedoelstellingen, die zij (gezamenlijk) werden geacht te halen. De brigades werden daarom ook als groep beoordeeld als ze verzaakten hierin. Medewerk(st)ers mochten vaak een naam bedenken voor hun eigen brigade. De brigades werden geacht om zich (ook buiten het werk) als groep te profileren. Hiermee werden zaken bedoeld zoals gezamenlijk wat drinken na het werk of uit eten gaan, samen op vakantie en het ondernemen van sociale activiteiten. Alle verrichtingen van een brigade werden bijgehouden in zgn. brigadetagebuch. |
|
Alle verrichtingen van (socialistische) brigades werden bijgehouden in zogenaamde brigadentagebücher (vrij vertaald: brigade dagboeken).
In een brigadetagebuch werden de werkbesprekingen en ontwikkelingen van een brigade bijgehouden, maar ook de gedragingen van groepsleden binnen de brigade. Daarnaast werd verslag gedaan van de verrichtingen van de brigade buiten het werk om zoals de avonturen op vakanties. Tekstuele toelichten werden vaak aangevuld met (vakantie)foto's en knipsels om de brigadetagebuch nog een beetje boeiend te houden. Hierdoor heeft een brigadetagebuch nog het meeste weg van een plakboek voor volwassen. |
|
Bruinkool of ligniet is een fossiele brandstof die bestaat uit plantenresten die in diepe aardlagen tot koolstof en andere scheikundige verbindingen worden omgezet.
In de vroegere DDR werd bruinkool gebruikt voor elektriciteitsopwekking en huisverwarming door tegelkachels. Tussen 1990 en 2013 nam het verbruik van bruinkool in huishoudens af met 95%. |
    |
De BSG (BetriebsSportGemeinschaft) wordt algemeen beschouwd als een term voor een vereniging van sportliefhebbers werkzaam bij een bedrijf of bedrijfstak. In de regel heeft het bedrijfsleven geen eigen rechtspersoonlijkheid. In uitzonderlijke gevallen is een BSG te vinden in de vorm van een club. Er zijn tal van zulke verenigingen, vaak met de steun van de werkgever, vooral in bedrijven waarvan de filosofie een uitgesproken sociaal karakter heeft.
|
|
Het Bunkercomplex 5000 (ook wel de Honecker-bunker genoemd) te Prenden gemeente Wandlitz is gebouwd in opdracht van de Nationale Verdedigingsraad (NVR) van de Duitse Democratische Republiek (DDR) en moest in crisistijd en in geval van oorlog bescherming bieden voor bestuurders zodat communicatie met militairen en de strijdkrachten van het Warschaupact gewaarborgd was.
|
|
De Christlich-Demokratische Union Deutschlands (CDUD, Christelijk-Democratische Unie van Duitsland) was een Oost-Duitse politieke partij, die en zich baseerde op de christelijke geloofsleer en ontstaan is in de Russische bezettingszone in 1945.
|
|
Centrum was een warenhuisketen en een dochteronderneming van handelsorganisation (HO) in de voormalige DDR.
De warenhuizen bevonden zich in de hogere- en middensegement van de DDR. De warenhuizen waren meestal groter dan de Konsum-warenhuizen van de Konsum-coöperatie. Vele (tijdens het bestaan van de DDR gebouwde) gebouwen hadden een kenmerkende metalen gevel. |
|
Grensovergang Helmstedt-Marienborn (snelweg A2 tussen Helmstedt-Ost en Ostingersleben) werd door de geallieerden Checkpoint Alpha genoemd, naar de eerste letter van het spellingsalfabet van de NAVO.
De Grensovergang Helmstedt-Marienborn was tijdens de deling van Duitsland vanwege zijn geografische ligging de grootste en belangrijkste grensovergang in de Duits-Duitse grens. De korte route (170 km) over land van de Bondsrepubliek Duitsland (West-Duitsland) naar de enclave West-Berlijn liep via deze grenspost. Ook ander verkeer van de Bondsrepubliek naar de Duitse Democratische Republiek, Polen en Tsjechoslowakije kwam hierlangs. Het meeste transitverkeer werd dus aan deze grensovergang afgehandeld. |
|
Grensovergang Kontrollpunkt Dreilinden (tussen Drewitz en de Berlijnse wijk Dreilinden) werd door de geallieerden Checkpoint Bravo genoemd, naar de tweede letter van het spellingsalfabet van de NAVO.
Deze grensovergang lag aan de transitsnelweg West-Berlijn - West-Duitsland aan de grens tussen de DDR en West-Berlijn. Omdat in de opinie van de westelijke geallieerden geen volkenrechtelijk gelegitimeerde grens bestond (de Duits-Duitse grens werd in de Bondsrepubliek zonegrens genoemd), heette dit in het officiële westelijke spraakgebruik geen "grensovergang" maar een "controlepunt". |
|
Checkpoint Charlie was in de tijd van het verdeelde Berlijn een controlepost op de grens van de Amerikaanse en Russische sector, bij een doorgang van de Berlijnse Muur op de Friedrichstraße. Checkpoint Charlie werd genoemd naar de derde letter van het spellingsalfabet van de NAVO.
Wilde men (over de weg) van de Bondsrepubliek naar Oost-Berlijn reizen, dan was men verplicht eerst via de zogenaamde Transit-Autobahnen (de enige wegverbindingen tussen de Bondsrepubliek en West-Berlijn) naar West-Berlijn te reizen en vandaar naar Oost-Berlijn. Checkpoint Charlie was de derde controlepost die men onderweg diende te passeren. Checkpoint Charlie was de enige controlepost waar het corps diplomatique en overige buitenlanders (iedereen behalve West-Berlijners, West-Duitsers en inwoners van de (Geallieerde Controleraad)) over de weg Oost-Berlijn konden betreden. Met het openbaar vervoer was het nabijgelegen Bahnhof Friedrichstraße de enige mogelijkheid om als toerist het land binnen te komen. |
|
De Council for Mutual Economical Assistance (Raad voor wederzijdse economische bijstand; afgekort met Comecon) was een economisch samenwerkingsverband tussen de Oost-Europese communistische landen, Cuba, Mongolië en Vietnam, onder aanvoering van de Sovjet-Unie. Het was een reactie van de Sovjet-Unie op het Marshallplan.
|
|
Op de conferentie van Jalta werd tijdens de 2e wereldoorlog (toen de nazi's bijna waren verslagen) de situatie besproken, die zou ontstaan na afloop van deze oorlog door drie geallieerde leiders in de badplaats Jalta op de Krim. Er werden 14 kwesties besproken, waaronder de verdeling van Duitsland.
Dit is de 2e vergadering van de Grote Drie. |
|
De Conferentie van Potsdam werd georganiseerd in Cecilienhof te Potsdam nabij Berlijn, Duitsland van 17 juli tot 2 augustus 1945. De deelnemers aan deze conferentie waren de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten van Amerika.
Het waren de grootste en machtigste geallieerde landen, die de asmogendheden (Nazi-Duitsland en Italië) hadden verslagen in de Tweede Wereldoorlog. De drie naties waren vertegenwoordigd door hun respectievelijke leiders: secretaris-generaal van de communistische partij Jozef Stalin, president van de Verenigde Staten Harry S. Truman en de Britse premier Winston Churchill, die na de politieke overwinning van de Labour-partij op 26 juli 1945 werd vervangen door Clement Attlee. Stalin, Attlee en Truman kwamen negen weken na de Duitse capitulatie (8 mei 1945) samen om te beslissen hoe Duitsland moest worden geregeerd. Dit is de 3e vergadering van de Grote Drie. |
|
De conferentie van Teheran was een bijeenkomst tussen Jozef Stalin, Franklin Roosevelt en Winston Churchill die werd gehouden in de Sovjet-ambassade in Teheran, de hoofdstad van Iran, van 28 november tot 1 december 1943.
Het was de eerste oorlogsconferentie waarbij Stalin aanwezig was. Het doel van de besprekingen op deze conferentie was om geallieerde strategie te bepalen tegen nazi-Duitsland. Hierbij stond de discussie om een tweede front in West-Europa te openen centraal. Om Stalins hulp te behouden, offerden de westerse mogendheden de staten in oostelijk Europa op. Dit is de 1e vergadering van de Grote Drie. |
|
Datscha is een (van oorsprong Slavisch woord), dat in de DDR "verduitst" is. Het betreft een weekend huisje of een volkstuintje met tuinhuisje, dat vele DDR-burgers erop na hielden.
|
|
Deutscher Anglerverband
|
|
De Demokratische Bauernpartei Deutschlands (DBD, Democratische Boerenpartij van Duitsland) was een Oost-Duitse politieke partij.
De DBD werd in april 1948 opgericht in de Sovjet-bezettingszone in opdracht van de communistische SED. De DBD steunde de door de DDR-leiding doorgevoerde collectivisatie. Na de val v/d Berlijnse Muur en de val van het communisme in de DDR werd de DBD een oppositiepartij en presenteerde zij zich als een ecologische boerenpartij. Bij de laatste verkiezingen in de DDR haalde de DBD de kiesdrempel niet en ging zij op in de CDU. |
|
De DBV (Deutscher Basketball-Verband) Duitse basketbal Vereniging werd opgericht op 20.05.1958 en trad toe tot de Duitse Basketbal Federatie op 04 november 1990.
|
|
Delikat winkels waren winkels in de DDR, die luxe levensmiddelen verkochten zoals sekt, cola en chocoladepasta.
|
|
Deutscher Eislauf-Verband
|
|
DFD was een vrouwenvakbond uit de voormalige DDR met overwegend SED-invloeden.
|
|
Deutscher Fußball-Verband
|
|
De Diensteinheit IX was een geheime, speciale eenheid voor terrorismebestrijding v/d Volkspolizei. Het was niet hetzelfde als de 9. Volkspolizei-Kompanie.
Het bloedbad in München in 1972 en de toenemende misdaad in Oost-Duitse steden leidden tot eerste pogingen om gespecialiseerde politie-eenheden in de DDR op te richten. Met de oprichting v/d GSG 9 en Spezialeinsatzkommandos (SEK) begin jaren zeventig in West-Duitsland, heeft de regering van de DDR de oprichting v/e soortgelijke eenheid geïnitieerd. Aangezien er in die tijd in de DDR nog geen vergelijkbare troepenmacht bestond, moest deze vanaf nul worden opgebouwd, te beginnen met het bestuderen van inlichtingenrapporten over de speciale eenheden van westerse landen en de Sovjet-Unie. De eenheid werd in 1973 opgericht als een provisorische/tijdelijke eenheid, voordat in 1974 een volledige eenheid werd opgericht door Ernst Fabian met aanvankelijk 30 man, die betrokken waren bij de beveiliging van de beurs van Leipzig (Leipziger Messe). De eenheid was bewapend met (door West-Duitsland gemaakte) handvuurwapens en uitrusting. Bij de Duitse hereniging in 1990 zijn sommige leden van de Diensteinheit IX opgegaan in de Spezialeinsatzkommandos (SEK) van West-Duitsland in Mecklenburg-Vorpommern en in Sachsen-Anhalt na grondige politieke evaluatieprocedures. |
|
Deutscher Schwimmsport-Verband
|
|
DT64 was het jeugdprogramma van de radio uitzendingen in de DDR en een essentieel onderdeel van de jeugdcultuur in de DDR. DT64 is benoemd naar het festival Deutschland Treffen in 1964, waar voor het eerst de Beatles te horen waren. De in 1964 opgerichte DT64 werd in 1986 een onafhankelijk station tot mei 1993. Daarna werd DT64 opgevolgd door MDR Spoetnik.
|
|
De Deutsche Turn- und Sportbund (DTSB) was in de DDR de centrale organisatie, waarin de sport werd georganiseerd. De DTSB werd als laatste massaorganisaties in de DDR opgericht op 27/28 april 1957. De DTSB nam de taken over v/d Deutsche Sportausschuss en v/h Staatliche Komitee für Körperkultur und Sport. De DTSB werd direct aangestuurd door het Centraal Comité v/d communistische partij, de SED. De afdeling Sport v/h Centraal Comité werd tot 1971 geleid door Erich Honecker, van 1971 tot 1984 door Paul Verner en van 1984 tot 1989 door Egon Krenz.
|
|
Deutscher Turn-Verband
|
|
Duroplast is een kunststof, die is ontwikkeld in de Duitse Democratische Republiek voor gebruik in de Oost-Duitse auto-industrie. Duroplast ontstaat door het (onder hoge druk en temperatuur) samenpersen van katoen en fenolhars. Duroplast is relatief licht, flexibel en sterk, en staat in de volksmond bekend als "zeven maal sterker dan staal".
Duroplast werd voornamelijk gebruikt door VEB Sachsenring Automobilwerke Zwickau om panelen (schermen, daken, motorkap, enz.) te vervaardigen voor de Trabant. |
|
Deutscher Verband für Wandern, Bergsteigen und Orientierungslauf
|
|
Eterna was een platenlabel van de voormalige VEB Deutsche Schallplatten Berlin, een staatsbedrijf in de DDR. Het bedrijf kwam voort uit een in 1947 opgerichte muziekuitgeverij.
|
|
Exercise Reforger (REturn FORces to GERmany) was een jaarlijkse oefening, die uitgevoerd werd door de NAVO tijdens de Koude Oorlog. De oefening was bedoeld om ervoor te zorgen dat de NAVO de mogelijkheid had om snel troepen in West-Duitsland in te zetten in geval van een conflict met het Warschaupact.
Reforger was niet louter machtsvertoon. Het eigenlijke plan was om de NAVO-aanwezigheid in Europa te versterken bij een eventuele conflictsituatie. In een dergelijke situatie zou de naam veranderen naar Operation Reforger. Deze jaarlijkse oefeningen vonden voor het eerst plaats in 1969 en duurden tot na het einde van de Koude Oorlog in 1993 (met uitzondering van het jaar 1989). |
|
Exquisit-winkels waren kledingwinkels in de DDR met een (in vergelijking met de normale HO en consumentenelektronica winkels) dure aanbod van kleding en cosmetica.
|
|
Een vakbond uit de voormalige DDR wat voornamelijk geleid werd door SED-leden.
|
|
Peter Fechter was een vluchteling, die bij de Berlijnse muur om het leven kwam. Hij probeerde ruim een jaar na de bouw van de muur, op 17 augustus 1962, samen met een 18-jarige collega, Helmut Kulbeik, naar het westen te vluchten. Kulbeik kwam ongedeerd in West-Berlijn, maar Fechter haalde het niet. Soldaten van de grenstroepen van de DDR vuurden 35 schoten af. Fechter werd getroffen in longen en buik en bleef schreeuwend liggen, waardoor aan beide kanten van de muur een volksoploop ontstond. Politieagenten uit West-Berlijn gooiden nog verband en hulpmiddelen over de muur maar dat was vergeefse hoop. Een Amerikaanse luitenant die bij Checkpoint Charlie gestationeerd was kwam kijken en gaf als commentaar: "Not our problem." Na een uur was Fechter doodgebloed en werd zijn lijk weggehaald door Oost-Duitse soldaten. De foto's van de doodbloedende Fechter gingen de wereld over en werden ook in het Amerikaanse tijdschrift Life afgedrukt.
|
|
De Fulda kloof (Duits: Fulda-Lücke), genoemd naar de stad Fulda, is een gebied tussen Hessen-Thüringer (voormalige Duits-Duitse grens) en Frankfurt am Main. Dit gebied bevat twee corridors van laaglanden vanwaar de tanks van de Sovjet-Unie en hun bondgenoten van het Warschaupact mogelijkerwijs naar Frankfurt, de NAVO of naar de zuidelijke Oost-Duitse industriegebieden zouden kunnen oprukken bij een mogelijke verrassingsaanval.
De Fulda Kloofwerd derhalve als strategisch belangrijk beschouwd tijdens de Koude Oorlog van 1947-1991. Zowel de NAVO als het Warschaupact (aan de andere kant van de grens) hadden hier dan ook sterke militaire eenheden. Zie ook Observatiepost Alpha. |
|
Gabriele Gast is een voormalige Duitse dubbelagent in de Koude Oorlog.
Gast was meer dan 20 jaar actief als buitenlandse spion (IM) voor het Ministerie van Staatsveiligheid (de Stasi) en de HVA (geheime dienst van de DDR gericht op het buitenland) van 1968 tot de ontbinding van de HVA rond 1989/90. |
|
Genex Geschenkdienst (Geschenkdienst- und Kleinexporte GmbH) was een postorderbedrijf, die opgericht is in 1956 als een commerciële organisatie. Het doel was om buitenlandse valuta te verkrijgen voor de DDR. Bestellingen konden alleen vanuit het buitenland gedaan worden. BRD-burgers konden via deze route tv's, meubelen, huishoudelijke apparatuur en vervoersmiddelen bestellen voor hun kennissen en vrienden in de DDR. Hiermee werden de wachttijden voor dit soort dure artikelen een stuk korter voor de Oost-Duitsers.
|
|
De Groep van Sovjetstrijdkrachten in Duitsland (afgekort GSSD, Duits: Gruppe der Sowjetischen Streitkräfte in Deutschland) waren eenheden van de Land- en Luchtmacht van het Rode Leger, die van 1945 tot 1994 in de Sovjet-bezettingszone in Duitsland (SBZ), de daarna gevormde Duitse Democratische Republiek (DDR) en in het verenigde Duitsland gestationeerd waren.
|
|
Günter Guillaume was een geheim agent van de Oost-Duitse geheime dienst, de Stasi.
Zijn opdracht was om binnen te dringen in de West-Duitse politiek en van binnenuit te rapporteren. Hij maakte carrière binnen de Sozialdemokratische Partei Deutschlands en werd uiteindelijk één v/d naaste medewerkers van bondskanselier Willy Brandt. In 1974 kwamen Guillaume's activiteiten voor de Oost-Duitse geheime dienst uit. Deze ontdekking bracht Willy Brandt zoveel politieke schade toe dat hij moest aftreden. Guillaume werd veroordeeld tot 13 jaar gevangenisstraf, terwijl zijn vrouw tot 8 jaar veroordeeld werd. In 1981 werd hij bij een spionnenruil aan de DDR overgedragen. |
|
Kurt Hager was een Oost-Duitse staatsman en lid van de SED, die bekend werd als de belangrijkste ideoloog van de partij en besloot vele culturele en educatieve beleid in Oost-Duitsland.
|
|
De Helsinki-akkoorden vormen de slotverklaring v/d Conferentie over Veiligheid en Samenwerking in Europa (later hernoemd naar OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa), die plaatsvond in 1975 te Helsinki. De slotverklaring werd ondertekend door 35 landen uit beide toenmalige militaire machtsblokken v/d Koude Oorlog.
Een deel van deze verklaring ging over mensenrechten. Andere onderdelen gingen over samenwerking op het gebied van economie, wetenschap, technologie, milieu, veiligheidsvraagstukken en humanitaire zaken. Het deel over de mensenrechten werd een basis waarop veel dissidenten en mensenrechtenorganisaties in het Oostblok zich beriepen. Opvallend is dat men na het tekenen van de akkoorden naar huis ging met het idee een akkoord over veiligheid te hebben getekend, terwijl men de akkoorden tien jaar later voornamelijk zag als een akkoord over mensenrechten. |
|
Joachim Herrmann was de hoofdredacteur van Neues Deutschland en een lid van het Politbureau van het Centraal Comité van de SED.
|
|
Erich Honecker was de voorlaatste Staatsraadvoorzitter v/d Duitse Democratische Republiek (DDR). Honecker droeg de titel "Held v/d Duitse Democratische Republiek". Hij was verantwoordelijk voor de repressie v/d tegenstanders v/h Oost-Duitse regime. Na de val v/d Berlijnse Muur en de daarop volgende Duitse hereniging werd Honecker aangeklaagd wegens doodslag in gemeenschap in 192 gevallen. Door gezondheidsproblemen kwam het echter nooit tot een veroordeling.
Erich Honecker was getrouwd met Margot Honecker-Feist, een Oost-Duits communistisch politica. Zij was van 1963 tot 1989 minister van Volksonderwijs. |
|
HVA
|
De Hauptverwaltung Aufklärung (HVA) was de buitenlandse inlichtingendienst van de MfS.
De belangrijkste taak van de HVA was het vergaren van buitenlandse inlichtingen met inbegrip van politieke, militaire, economische en technologische spionage. Daarnaast werden operaties uitgevoerd door de HVA tegen westerse inlichtingendiensten, sabotage activiteiten en kleinschaligere maatregelen zoals de plaatsing van artikelen in westerse kranten in het operatiegebied Bondsrepubliek Duitsland en West-Berlijn en een aantal andere landen. Een bekende methode, die de HVA inlichtingendienst toepaste in het buitenland is de Romeo-methode. De taak van de Romeo-agenten bestonden uit het inwinnen van inlichtingen via de secretaresses van West-Duitse politici door ze verliefd te laten worden op hen, zodat ze emotioneel afhankelijk werden. Soms werden zelfs schijnhuwelijken uitgevoerd met hun slachtoffers. De (vaak ongehuwde en eenzame) vrouwen, die van tevoren door Oost-Duitse deskundigen werden uitgepikt, gaven geheime documenten uit hun werkgebied door aan hun geliefden zonder dat ze in de gaten hadden wie de werkelijke opdrachtgever was. Sinds het begin van de jaren '80 werd militaire spionage steeds belangrijker. De Sovjet-Unie, de SED-leiding en de Minister van Staatsveiligheid Erich Mielke verwachtten van de HVA, dat ze essentiële informatie zou inwinnen van de supermachten, zodat vroegtijdige opsporing van voorbereidingen op een mogelijke oorlog mogelijk werd. |
|
|
Het IJzeren Gordijn was in de eerste plaats een grens door Europa, een scheidingslijn tussen het communistische zogenaamde 'Oostblok' (de Sovjet-Unie en haar vazalstaten of "satellietstaten" in Oost-Europa) en het kapitalistische 'Westen' (westerse landen onder aanvoering van de Verenigde Staten van Amerika). De grens ontstond na de Tweede Wereldoorlog en werd vrij abrupt afgebroken na de ineenstorting van de macht van de communistische partijen in Oost-Europa en het uiteenvallen van het Sovjetimperium.
|
|
De IM's waren de zogeheten informanten, die uit eigen beweging, door chantage of via andere vormen van onderdrukking, in opdracht van de Stasi de bevolking in de gaten hielden.
In 1989 had het Ministerium für Staatssicherheit (afgekort Stasi) rond de 180.000 Inoffizielle Mitarbeiter (IM's) en 90.000 officiële 'ambtenaren' in dienst. Op een bevolking van ruim 16 miljoen mensen wil dat zeggen dat een op de zestig DDR-burgers een spion was. Informanten controleerden bovendien niet alleen, maar voerden ook met regelmaat vuilere karweitjes uit, zoals het in diskrediet brengen van politiek tegenstanders. De officiële medewerkers hadden een militaire rang en oefenden zelf nauwelijks informantenactiviteiten uit. Zij 'runden' de informanten, bedachten nieuwe operaties, analyseerden het materiaal en zorgden ervoor dat het Politbureau alles te weten kwam. |
|
De Interkosmos programma was een Sovjet ruimteprogramma, die bedacht is om Sovjet bondgenoten te ondersteunen bij (on)bemande ruimtemissies.
Het programma bevatte de geallieerde Oost-Europese landen uit de Warschau Pact, CoMEcon en andere socialistische landen zoals Afghanistan, Cuba, Mongolië en Vietnam. Daarnaast deden ook landen mee met Sovjet sympathieën zoals India, Syrië en zelfs Frankrijk en Oostenrijk ondanks hun kapitalistische achtergronden. |
|
Onder de naam Intershop had de DDR een reeks winkels, waar artikelen gekocht konden worden met convertibele valuta en zogenaamde Forumcheques, maar niet met Oost-Duitse marken.
|
|
Jugendtourist reisbureau
|
Het Jugendtourist reisebüro was het reisbureau, waarmee de FDJ vaak tripjes naar andere Oost-Europese landen organiseerde. Dit was de manier om naar het buitenland te reizen zoals de Sovjet-Unie, Bulgarije aan de Zwarte Zee, Cuba etc. Je zou ook reizen kunnen aanvragen naar de NSW (NSW = Niet Socialistische economische ruimten). Je moest dan een aanmelding invullen, laten beoordelen door je school / FDJ-secretaris / directeur van je werk en vervolgens bij Jugendtourist reisbureau indienen.
|
|
De Junge Welt was een tijdschrift van de Freie Deutsche Jugend.
|
|
De Kasernierte Volkspolizei (afgekort KVP) was de voorloper v/d Nationale Volksarmee v/d DDR.
Het hoofdkwartier v/d Kasernierte Volkspolizei was gevestigd in de Oost-Berlijnse wijk Adlershof en vanaf 1954 in Strausberg ten noordoosten van Berlijn. In 1956 werd de Kasernierte Volkspolizei omgevormd tot het leger van de DDR, de Nationale Volksarmee. |
|
Kaufhalle
|
Met Kaufhalle werden de winkels in de DDR genoemd met grote, niet-ruimtelijk ingedeelde etages met een self-service principe.
Hier werden vooral voedsel en bederfelijke goederen, maar ook hygiënische producten en reinigingsproducten producten verkocht. De term Kaufhalle was heel ongewoon aangezien dergelijke winkels in West-Duitsland supermarkt werden genoemd. De term Kaufhalle wordt nog steeds gebruikt in de omgangstaal van de voormalige DDR-landen en verwijst vandaag de dag meestal naar grotere supermarkten. |
|
Heinz Keßler was een Oost-Duitse generaal en minister van Defensie v/d vroegere DDR.
|
|
Dit was een vouwwagen van Nederlandse komaf, die in de voormalige DDR werd geproduceerd. Oost-Duitsers gebruikten deze regelmatig om naar de camping of de strand te gaan.
|
|
Helmut Kohl was een Duits conservatief politicus en staatsman. Hij was bondskanselier van Duitsland van 1982 tot 1998 (tot 1990 alleen van West-Duitsland en van 1990 tot 1998 van het herenigde Duitsland) en voorzitter van de Christendemocratische Unie (CDU) van 1973 tot 1998.
Zijn 16-jarige ambtsperiode was de langste van alle Duitse kanseliers sinds Otto von Bismarck, en kende het einde van de Koude Oorlog. Kohl wordt door velen beschouwd als de hoofdarchitect van de Duitse hereniging, en wordt samen met Franse president François Mitterrand beschouwd als de architect van het Verdrag van Maastricht, die de Europese Unie oprichtte. |
|
Konsum was het merk en de korte benaming van Zu Konsument. De Konsument-warenhäuser was de grootste winkelketen in de DDR. In bijna elke stad zat een warenhuis van Konsument. "Zum Konsum gehen" was een vaak gebruikte uitdrukking. Klanten konden coupons sparen voor een terugbetaling aan het einde v/h jaar. Uit de coöperatie ontstonden na de Duitse hereniging van 1990 verschillende kleine verbanden die tot op heden nog bestaan.
De warenhuisketen Zu Konsument viel onder Konsumgenossenschaft, een coöperatie in de DDR die levensmiddelenwinkels en warenhuizen organiseerde. De Konsumgenossenschaft werd opgericht in 1945. In 1980 waren er meer dan 35.000 verkooppunten, bijna 6.000 horecagelegenheden en meer dan 1.000 (productie)bedrijven voor niet-houdbare levensmiddelen. Konsument-versandhaus De Konsument-versandhaus was de postordertak van de Konsument warenhuisketen. De catalogi van de Konsument-postorderbedrijf in Karl-Marx Stadt boden een ruime keuze aan kleding, schoenen, tassen, juwelen, radios, meubelen. Door tekorten werd deze tak opgeheven. |
|
Egon Krenz is een voormalig Oost-Duits politicus.
Van 1971 tot 1990 was Krenz lid van de Volkskammer (parlement) en van 1981 tot 1984 lid v/d Staatsraad (uitvoerende macht van de regering). Van 1983 tot 1989 was Krenz secretaris van het Centraal Comité van de SED en lid van het Politbureau. Eind oktober 1989 bewerkstelligde hij samen met anderen (waaronder Günter Schabowski) de val van Erich Honecker. Na de val van Honecker werd Krenz staats- en partijleider. Op 3 november 1989 tekende Krenz als voorzitter van de Nationale Verteidigungsrat het bevel 11/89 niet te schieten op demonstranten in het grensgebied. De volgende dag vond in Oost-Berlijn de eerste grote legale protestdemonstratie plaats op de Alexanderplatz met ruim 750.000 betogers. In december 1989, na de val van de Berlijnse Muur op 9 november, trad hij terug uit zijn functies. |
|
De Kulturbund (Cultuurbond) was één van de massaorganisaties in de voormalige DDR. De Kulturbund werd in 1945 in opdracht van de militaire administratie van de Sovjet-bezettingszone in Duitsland opgericht. Doel van de Kulturbund was het propageren van een anti-fascistische en democratische cultuur in Duitsland. Vanaf de jaren vijftig werd de KB steeds meer een instrument van de communistische SED. Rond 1985 telde de KB ongeveer 265.000 leden. Organisatorisch gezien was de Kulturbund in diverse afdelingen (Arbeitsgruppen) ingedeeld, zoals de Vereniging voor de Fotografie, de Vereniging van de Vaderlandse Geschiedenis enz.
|
|
Liberaldemokratische Partei Deutschlands (LDPD of LDP, Liberaal-democratische Partij van Duitsland), was een Oost-Duitse politieke partij. De LDPD werd op 5 juli 1945 in de Sovjet-bezettingszone in Duitsland opgericht. De oprichters waren meestal afkomstig uit de liberale partijen ten tijde v/d Weimarrepubliek, de links-liberale Duitse Democratische Partij (Deutsche Demokratische Partei, DDP) en de conservatief-liberale Duitse Volkspartij (Deutsche Volkspartei, DVP). Een aantal oprichters was echter nog nooit lid geweest van een partij. De meeste oprichters waren van protestantsen huize.
|
|
De handelsbeurs van Leipzig (Duits: Leipziger Messe) is een grote handelsbeurs die bijna duizend jaar teruggaat. Na de Tweede Wereldoorlog viel Leipzig op het grondgebied van Oost-Duitsland, waarna de handelsbeurs van Leipzig één van de belangrijkste handelsbeurzen van Comecon werd en van oudsher een ontmoetingsplaats was voor zakenlieden en politici van beide kanten van het IJzeren Gordijn.
In 1996 werd een nieuwe beurs geopend genaamd Congress Center Leipzig. Op het beursterrein van Leipzig wordt tegenwoordig gebruikt voor winkels, evenementen, supermarkten en kunstschaatsevenementen, hoewel veel gebieden leeg en ongebruikt zijn. |
|
Günter Litfin was het tweede slachtoffer aan de Berlijnse Muur. Toen hij bij een mislukte poging om de rivier de Spree over te zwemmen zijn handen omhoog deed als teken van overgave, werd hij doodgeschoten.
|
|
Siegfried Lorenz is een voormalig jeugd- en parteifunctionaris (SED) in de DDR. Hij was lid van het Politbureau van het Centraal Comité van de SED en de eerste secretaris van de SED district leiderschap Karl-Marx-Stadt.
|
|
Lothar de Maizière is een Duits politicus en de 1e (en tevens laatste) democratisch gekozen minister-president van de voormalige DDR)
Lothar de Maizière was sinds 1956 lid van de (Oost-Duitse) CDUD. Van 1965 tot 1973 was hij muzikant in diverse orkesten. In 1985 werd hij lid van Associatie van Protestantse Kerken, waarvan hij later vicevoorzitter werd. In 1987 werd hij lid van de commissie Kerkzaken van de CDUD. In november 1989 (na de val van de muur) werd hij voorzitter van de CDUD. Onder zijn leiding trad de CDUD uit het Nationaal Front (een overkoepelende organisatie waarin enkele toegestane partijen onder leiding van de SED stonden). |
|
De Majakowskiring is een ellipsvormige straat in het Berlijnse stadsdeel Niederschönhausen in het district Pankow. De Majakowskiring genoot bekendheid omdat hier veel leidende figuren uit de DDR-regering woonden. "Gewone" burgers hadden geen toegang tot de wijk.
Voor meer aanvullende info: "Es war einmal..." van Wilfred Legebeke
|
|
Wolfgang Mattheuer (1927-2004) behoort tot de oprichters van de Leipziger Schule, die het realisme van de DDR-kunst veranderden met hun dubbelzinnige, metaforische schilderijen.
Met Bernhard Heisig, Werner Tübke en Heinz Zander vormde hij de zogenaamde 'Leipziger Schule', ook wel de 'Bende van vier' ('Viererbande') genoemd. |
|
Erich Mielke was een Oost-Duits politicus. Als minister van Staatssicherheit (Stasi) (1957-1989) en Stasi-generaal was hij medeverantwoordelijk voor de repressie in de DDR, alsmede voor het repressieve klimaat. Nadat hij lid werd van de Nationale Verdedigingsraad (1960) en het politbureau (1976), nam zijn invloed op het beleid verder toe. Mielke stond bekend als een keiharde communist.
|
|
Als Mietskaserne (huurkazerne) worden appartementsgebouwen aangeduid bestaande uit meerdere verdiepingen, die vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw werden gebouwd in voornamelijk grote steden, toen de bevolking als gevolg van de industrialisatie exponentieel groeide.
De huurappartementen werden gebouwd voor arbeiders en waren eenvoudig van ontwerp en hadden een laag comfort, en vaak met beperkte sanitaire voorzieningen. De leefomstandigheden in de gebouwen werden gekenmerkt door overbevolking, vochtigheid, slechte luchtkwaliteit en armoede. Deze woningen werden meestal gebouwd door grootgrondbezitters of zogenaamde Terraingesellschaften (de voorloper van hedendaagse woningcorporaties) in een gesloten constructie. De houding van de SED jegens de intellectuelen leidde ertoe, dat er een alternatieve scene ontstond. Studenten, kunstenaars en schrijvers vestigden zich massaal in de wijk Prenzlauer Berg, waar relatief veel Mietskasernen te vinden waren. Gezinnen met kinderen verlieten juist deze grijze, vervallen Mietskasernen, toen de nieuwbouw van Plattenbau wijken in onder andere Marzahn voltooid werden. Nadat veel van deze mietskasernen bouwkundig zijn opgewaardeerd door de renovaties van de afgelopen jaren en decennia, spreekt men tegenwoordig eerder van oude gebouwen dan mietskasernen. Bron: Onder andere geciteerd uit: "Es war einmal..." van Wilfred Legebeke Voor meer aanvullende info: www.berlijn-blog.nl |
|
Gojko Mitić (geboren op 13 juni 1940 in Strojkovce, Morava Banovina, koninkrijk van Joegoslavië) is een regisseur, acteur, stuntman en auteur. Hij woont in Berlijn.
Hij staat bekend om zijn talrijke series Red Westerns uit de DDR DEFA Studios met inheemse Amerikanen als de helden in plaats van blanke kolonisten zoals in John Ford's westerns. Beginnend met The Sons of Great Bear (1966), speelde Mitic tussen 1966 en 1984 in 12 films van dit genre. Hij droeg bij tot de populariteit van indianen in Duitssprekende landen. In een poging om afstand te nemen van zijn roem gebaseerd op deze westerns, speelde Mitić ook in andere genres te spelen op zowel films, op televisie als op het podium. Hij speelde o.a. de rol van Spartacus op het podium en presenteerde verschillende tv-shows. Hij speelde ook verschillende seizoenen Karl May's Winnetou op het "Karl May Festival" tot 2006 in Bad Segeberg nabij Hamburg, Duitsland. Hij speelde ook een rol in één van de afleveringen bij het Duitse televisieprogramma Schloss Einstein. De Bulgaarse punkrock & ska-groep Hipodil componeerde een lied, Bate Goiko, opgedragen aan Gojko Mitic. In 2010 ontving hij de Brothers Karić Award in Servië. |
|
Günter Mittag was een Oost-Duits politicus. Hij was van 1966 tot de herfst van 1989 lid van het politbureau v/h Centraal Comité van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED), de communistische partij van de DDR. Vanaf 1976 was hij als secretaris van het Centraal Comité van de SED verantwoordelijk voor de planeconomie.
|
|
Hans Modrow is een voormalig Oost-Duits (DDR), daarna Bondsrepublikeins politicus en laatste voorzitter van de ministerraad van de DDR.
|
|
Leipzig werd in het najaar van 1989 het nationale symbool van verzet tegen het communistische SED-regime. De zogeheten Montagsdemonstrationen werden een begrip. Op 4 september gingen voor het eerst enkele honderden burgers de straat op, op 25 september waren het er al 5 000 en op 2 oktober 25 000. Cruciaal voor Leipzig en de hele DDR werd de betoging op 9 oktober toen 70 000 mensen de straat opgingen roepend Wir sind das Volk en 8000 man politie en leger klaarstonden om met geweld in te grijpen. Door moedig optreden van een zestal kopstukken van de stad onder wie dirigent Kurt Masur en twee partijbonzen van de lokale SED werd een bloedbad voorkomen. Op 23 oktober demonstreerden 250 000, op 30 oktober 300 000 mensen voor democratie en vrijheid. De grootste betoging in Leipzig was die op 6 november met 500 000 demonstranten. Drie dagen later viel de Muur in Berlijn, hetgeen het einde van de DDR inluidde. Al in de jaren tachtig bezochten burgers de Nicolaaskerk voor de gebedsdiensten op maandagavond.
|
|
MZ is een Oost-Duitse motorfietsmerk. Dit merk kwam in 1946 voort uit de voormalige DKW-fabriek. Aanvankelijk heette het bedrijf IFA-DKW, maar in 1956 werd het MZ, de afkorting voor Volkseigener Betrieb Motorradwerk Zschopau. De naam werd later gewijzigd in MZ Motorradwerke, Zschopau. Bestaat nog steeds!!!
|
|
Het Nationale Front was de benaming voor de gezamenlijke massaorganisaties in de voormalige DDR.
Na de oprichting van de DDR op 7 oktober 1949 werd het Nationale Front in het leven geroepen om een brug te slaan tussen de politiek en de maatschappij. In het begin zou het zich nog bezighouden met de hereniging van Duitsland, maar vanaf 1968 was zijn voornaamste doel de bij het front aangesloten partijen dienstbaar te maken aan de regerende Sozialistische Einheitspartei Deutschlands. Daarnaast werd het idee gewekt dat er in de DDR sprake was van een zekere democratische regeringsvorm.                        |
|
De Nationaldemokratische Partei Deutschlands (NDPD, Nationaal-democratische Partij van Duitsland) was een Oost-Duitse partij, opgericht op 16 augustus 1948 in de Sovjet-bezettingszone in opdracht van de communistische SED.
De partijleden bestonden uit oud-Wehrmacht-officieren en vroegere nazi's. Ook trok de partij veel ambtenaren aan. In 1949 werd de NDPD een zogenaamde 'Blokpartij' en lid van het Nationaal Front. Van 1949 tot 1989 had de NDPD 52 zetels in de Volkskammer, leverde zij diverse malen ministers, vicepremiers en plaatsvervangend Voorzitters van de Staatsraad. |
|
|
De Neue Berliner Illustrierte (NBI) was een tijdschrift met een grote oplage dat wekelijks in de DDR verscheen.
De titel verwijst naar de Berliner Illustrierte Zeitung, die tot april 1945 verscheen. Vanaf 1945 werd de NBI uitgegeven door de Allgemeine Deutsche Verlag in Oost-Berlijn. De NBI bevatte doorgaans politieke rapporten, informatie over verre landen, vervolgromans, doe-het-zelf tips, gezondheidsadvies, sportposters, een puzzelpagina met een schaakhoek en een kinderpagina met de aap NUK. Dankzij deze verscheidenheid aan onderwerpen bereikte het een breed publiek en ondanks een oplage van 726.000 exemplaren was het populair en werd het snel verkocht. Na de Duitse hereniging werd het tijdschrift (dat inmiddels was overgenomen door Gruner + Jahr (een uitgeverij met het hoofdkantoor in Hamburg)) in maart 1991 omgedoopt tot "extra-Magazin". De hernoemde tijdschrift kon geen plaats veroveren op de markt en werd op 10 oktober 1991 voor het laatst gepubliceerd. |
|
Neues Deutschland was de belangrijkste krant van de DDR en stond volledig ten dienste van de SED (partij en regering).
|
|
In 1951 werd in de DDR het Nationales Olympisches Komitee der DDR (NOK der DDR) opgericht, met als doel deelname aan de Olympische Spelen. Helaas voor de DDR werd dit door het Internationaal Olympisch Comité niet volledig erkend. Dit betekende dat de DDR niet zelfstandig aan de Olympische Spelen kon meedoen, maar kon deelnemen onder één gezamenlijke Duitse vlag, samen met aartsvijand West-Duitsland.
|
|
De Nationale Volksarmee (NVA) was het leger v/d Duitse Democratische Republiek.
|
|
Operatie Ochsenkopf (ossenkop) was een poging van toenmalig Secretaris-generaal v/d SED Walter Ulbricht om het “Westfernsehen” aan banden te leggen. Dit is het stiekem kijken naar West-Duitse tv-programma's door Oost-Duitsers.
Door middel van luidsprekerwagens werden DDR-burgers opgeroepen om hun antennes op de zenders van het “Fernsehen der DDR” te richten. Toen bleek dat men daar weinig zin aan had, gingen brigades van de FDJ (Freie Deutsche Jugend, de jeugdorganisatie van de communistische partij) en de Volkspolizei ’s avonds langs de huizen om de antennes om te draaien. Dit werd door de bezitters v/d antennes uiteraard niet zo gewaardeerd en het kwam wel eens tot discussies en vechtpartijen. Daarom werd operatie “Ochsenkopf” snel beëindigd. De regering-Ulbricht ging over tot een nieuwe tactiek, namelijk die van ‘naming and shaming’: prominente bezitters van antennes die op het Westen gericht werden in de krant of in het openbaar van immoreel gedrag beschuldigd. Ze zouden racisme promoten en proberen de gevestigde orde te verstoren. Vaak echter konden de beschuldigden zich verweren en ook leden van de communistische partij bleken het ‘Westfernsehen’ te kijken. Dat bracht het regime in Oost-Berlijn in de verlegenheid. Bron: www.jalta.nl Auteur: Jeroen Adema |
|
Het Oostblok is een verzamelnaam voor de voormalige Sovjet-Unie en die landen in Centraal- en Oost-Europa die in de tweede helft van de twintigste eeuw onder de invloedssfeer van de Sovjet-Unie vielen. Militair waren de landen gebonden via het Warschaupact, economisch via de Comecon.
Naast de Sovjet-Unie bestond het Oostblok uit Hongarije, Roemenië, Bulgarije, Tsjechoslowakije, Polen en de Duitse Democratische Republiek (DDR). Soms worden Joegoslavië en Albanië ook tot het Oostblok gerekend. |
|
ORWO (afk. voor ORiginal WOlfen) was een merk voor fotografische producten en magnetische opname banden.
ORWO werd opgericht in Oost-Duitsland als een merk voor fotografische films en magneetband, voornamelijk geproduceerd bij de voormalige ORWO Filmfabrik Wolfen (nu Chemical Park Bitterfeld-Wolfen). In 1909 werd de Filmfabrik Wolfen opgericht als onderdeel van het Aktien-Gesellschaft für Anilin-Fabrikation (Agfa) en behoorde tot I.G. Farben sinds 1925. De Agfa Wolfen-fabriek ontwikkelde in 1936 de eerste moderne kleurenfilm, met ingebouwde kleurkoppelingen, Agfacolor. |
|
Onder Neue Ostpolitik verstaat men de politiek van ontspanning die rond 1970 door de Duitse bondsregering werd gevolgd. Het concrete resultaat waren verdragen met de Sovjet-Unie, Polen (beide 1970), de DDR (1972) en Tsjecho-Slowakije (1973).
Internationaal werd de DDR niet erkend. Tot 1955 hadden alleen communistische staten de DDR erkend. Vanaf 1955 paste de Bondsrepubliek de Hallsteindoctrine toe: wanneer een land overging tot erkenning van de DDR zou de Bondsrepubliek de diplomatieke banden met dat land verbreken. Door de toepassing van deze doctrine bleef de DDR tot in de jaren zeventig diplomatiek geïsoleerd. De (in de Bondsrepubliek aan de macht gekomen) bondskanselier Willy Brandt (SPD), bleek een voorstander van toenadering tot de DDR. Op 19 maart 1970 ontmoetten premier Willi Stoph en bondskanselier Willy Brandt elkaar te Erfurt en op 21 mei 1970 in Kassel. Als gevolg van Brandts Ostpolitik nam de spanning tussen beide staten af en in 1973 erkende de Bondsrepubliek de DDR. Sindsdien werd de DDR door de meeste westerse landen erkend (Nederland reeds in 1972). |
|
De Pan-Europese Picknick was een vredesdemonstratie die op 19 augustus 1989 werd gehouden op de grens tussen Oostenrijk en communistisch Hongarije, nabij de stad Sopron. Het doel was in beginsel om de verbroken banden uit de tijd v/d voormalige Oostenrijk-Hongaarse Rijk aan te halen. De doelgroepen voor deze picknick waren de dorpelingen/families uit de directe omgeving.
Een belangrijk onderdeel van deze demonstratie was, dat de grens tussen het Communistische Oost-Europa en West-Europa op die dag 3 uur lang werd opengesteld (voor het eerst in jaren). Meer dan zeshonderd burgers van de DDR (die als toeristen naar Hongarije waren overgekomen) kregen hier lucht van en maakten gebruik van deze drie uur om naar West-Duitsland te vluchten. Officieel hadden Hongaarse grensbewakers de opdracht om te voorkomen dat men over de grens zou vluchten, maar zij deden niets aan de stroom vluchtelingen uit de DDR. De demonstratie wordt gezien als een belangrijke gebeurtenis in de politieke ontwikkelingen, die uiteindelijk leidden tot de val van het IJzeren Gordijn. |
|
Partei des Demokratischen Sozialismus.
|
|
Stanislav Petrov is een gepensioneerd luitenant-kolonel uit de luchtverdedigingseenheid van de Sovjet-strijdkrachten die op 26 september 1983 een mogelijke kernoorlog wist te voorkomen.
Het Oko-waarschuwingssysteem gaf op die dag aan dat de Verenigde Staten vijf intercontinentale raketten richting de Sovjet-Unie hadden afgevuurd. Petrov was op dat moment wachtcommandant in de Serpukhov-15-bunker in de buurt van Moskou. Hij gaf de melding aan als loos alarm. Als hij zijn superieuren een Amerikaanse aanval had gemeld, had de USSR mogelijk een volledige nucleaire tegenaanval bevolen tegen de VS en hun bondgenoten. Petrov werd uitgebreid ondervraagd, maar uiteindelijk gestraft noch beloond. Op 17 januari 2013 kreeg hij de Dresden-prijs uitgereikt voor zijn rol in het voorkomen van de Derde Wereldoorlog. Naar aanleiding van dit verhaal verscheen in 2014 de documentaire 'The man who saved the world', van regisseur Peter Anthony. |
|
Een centraal geleide economie, waarbij alleen de staat recht heeft op het verstrekken van goederen en diensten, waardoor het marktmechanisme (balans vraag en aanbod) komt te vervallen.
|
|
Onder Plattenbau wordt de seriematige constructiewijze verstaan waarbij flats worden gebouwd door brede platen van beton van een verdieping hoog in elkaar te 'klikken'. De eerste vormen werden in Duitsland geïntroduceerd door architect Martin Wagner bij de bouw van de wijk Berlin-Friedrichsfelde tussen 1926 en 1930, hierbij geïnspireerd door de Amsterdamse buurt Betondorp een paar jaar eerder.
Deze flats worden in het Duits 'Plattenbauten' genoemd. Hoewel ook in andere landen toegepast is deze bouwwijze voornamelijk bekend uit de voormalige DDR. Er zijn diverse standaardtypes Plattenbauten; het meest gebouwd in de DDR is het type WBS 70/11 (Wohnungsbauserie 70 met 11 verdiepingen) met in totaal 900.000 woningen. |
|
Het politbureau (afk. van politiek bureau) v/h Centraal Comité v/d Socialistische Eenheidspartij van Duitsland was het uitvoerend orgaan van de grootste partij in de DDR, namelijk de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED). In landen met een marxistisch-leninistische ideologie wordt de communistische partij beschouwd als de voorhoede van het volk. Niet het parlement, maar de partij bezit daarom de macht en die macht is doorgaans geconcentreerd in het politbureau.
De grootste partij van de DDR was de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED). Formeel werd de SED bestuurd door het Centraal Comité (Zentralkomitee, ZK der SED), die (tot 1971) om de 4 jaar en daarna om de 5 jaar werd herkozen. Gezien het Centraal Comité maar 2 x per jaar samenkwam, lag het dagelijks bestuur in handen van het Politbureau, die bestond uit leden v/h Centraal Comité. |
|
Benaming voor de poging van de partijleiding van Tsjecho-Slowakije om in het voorjaar van 1968 een eigen politieke koers te varen, los van de bemoeienis van de Sovjet-Unie. De Praagse Lente duurde van januari 1968 tot 20 augustus 1968.
Toen Alexander Dubček het communistische Tsjecho-Slowakije een meer gematigde koers uitstuurde, werd abrupt een einde gemaakt door de andere vijf leden van het Warschaupact, onder leiding van de USSR met de inval van hun troepen op 20 augustus 1968. |
|
Republikflucht is de term die door de Duitse Democratische Republiek (DDR) werd gehanteerd voor de massale vlucht van Oost-Duitsers naar de Bondsrepubliek en West-Berlijn. In het westen werd wel gesproken over een "stemming met de voeten", aangezien er geen vrije verkiezingen in de DDR plaatsvonden.
|
|
Der Runde Tisch (vertaald: de "Ronde Tafel") was de dialoog, die op initiatief v/d politieke beweging "Demokratie Jetzt" werd gehouden in Oost-Berlijn (DDR) na de vreedzame revolutie tussen het ineenstortende communistische regime v/d DDR en de oppositie. De naamgeving was afgeleid van het ronde tafel gesprek in Polen, maar nam de ronde vorm niet over, maar was rechthoekig.
Kort na de val van de Berlijnse Muur op 13 november 1989 werd de communist Hans Modrow premier van Oost-Duitsland. De hervormingsgezinde Modrow wou op die manier de DDR redden, zij het in een andere vorm. In verhouding tot zijn partijleider Egon Krenz genoot Hans Modrow meer krediet bij de oppositie in de DDR, maar ook bij Sovjet-president Mikhail Gorbatsjov. Anders dan Krenz wou Modrow niet enkel tijd winnen en een theaterstukje opvoeren, maar wel degelijk een andere aanpak bedenken om het voorbestaan van de DDR te waarborgen door het vertrouwen van de bevolking terugwinnen en de leegloop van burgers naar het Westen te stoppen. Begin december voltooide zich een stille revolutie binnen het DDR-regime. Het politbureau van de SED trad af en enkele dagen later stapte ook partijvoorzitter Egon Krenz op, nadat die er niet in geslaagd was om zich als hervormer te profileren. Bij zijn ambtsaanvaarding was Modrow nog gekant tegen een mogelijke hereniging van de twee Duitslanden. In plaats daarvan stond hij een meer vrije DDR voor die naast de Bondsrepubliek zou bestaan. Modrow maakte zich evenwel geen illusies over de situatie en merkte tegelijk op dat het politieke systeem in de DDR en de communistische partij SED alle krediet verloren hadden. Om de DDR nog te redden, nodigde Modrow daarom de nieuwe oppositiebewegingen (die ontstaan waren uit het recente volksprotest tegen het regime) uit tot een dialoog, en dat met de stilzwijgende toestemming van Sovjetleider Gorbatsjov. Op 7 december begon in Oost-Berlijn dan de "Runde Tisch" of ronde tafel. Aan tafel zaten naast de vertegenwoordigers van de SED niet minder dan acht oppositiegroepen, waaronder Neues Forum. Het waren die bewegingen die tot voor kort nog vervolgd werden. De tafel was overigens niet echt rond, maar rechthoekig, maar de symboliek was er wel. Zo werd de dialoog niet geleid door de regering zelf, maar door enkele protestantse en katholieke geestelijke leiders. Om het evenwicht wat te herstellen, nodigde Modrow ook de "Blockparteien" uit. Dat waren christelijke, socialistische of liberale partijen die de voorbije decennia gedwongen front hadden gevormd met de SED, maar nu de leiband loskwam, snel hun eigen koers begonnen te varen. De belangrijkste doelstellingen van de Ronde Tafel waren het opstellen van een nieuwe grondwet met burgerrechten en het organiseren van de eerste vrije en democratische verkiezingen in de DDR. Gaandeweg nam de Ronde Tafel echter de rol van parlement over van de door de SED gedomineerde Volkskammer en stuurde ze ook beslissingen van de regering-Modrow, die zich daardoor van enige legitimiteit kon verzekeren. Zo opende Modrow samen met zijn West-Duitse collega Helmut Kohl op 22 december de grensovergang aan de Brandenburger Tor, een symbolisch erg belangrijke maatregel. In februari 1990 nam Modrow leden van de oppositie in zijn kabinet op. Intussen was de premier al tot andere gedachten gekomen inzake de toekomst van de DDR. Bij een bezoek aan Moskou in januari 1990 gaf Modrow toe dat er bij de Oost-Duitsers nog weinig animo was voor een eigen staat en dat de hereniging hoe dan ook voor de deur stond. Met de verkiezingen van 18 maart 1990 kwam er een einde aan de Ronde Tafel. De nieuwe Volkskammer, die gedomineerd werd door de christendemocratische CDU, samen met sociaaldemocraten en liberalen, nam nu echt de rol van parlement over. LOCATIE: De eredienst van de Moravische kerk in het Bonhoefferhaus in Berlijn-Mitte 1e vergadering: 7 december 1989 2e vergadering: 18 december 1989 3e vergadering: 22 december 1989 LOCATIE: Het conferentiegebouw v/d Raad van Ministers v/d DDR in Schloss Schönhausen in Berlin-Pankow, Ossietzkystraße 4e vergadering: 27 december 1989 tot en met 16e (en tevens laatste) vergadering op 12 maart 1990. DEELNEMERS Op initiatief van de zeven nieuwe groepen die aanvankelijk aan de rondetafel deelnamen, werd dit bijeengeroepen en gemodereerd door vertegenwoordigers van de kerken. De moderators die geen stemrecht hadden, waren de pastoor en het hoofd van het secretariaat van de Federatie van Evangelische Kerken in de DDR Martin Ziegler, de katholieke priester en vertegenwoordiger van de Berlijnse Bisschoppenconferentie Karl-Heinz Ducke en de pastor van de United Methodist Church, destijds Secretaris van de Vereniging van Christelijke Kerken in de DDR, Martin Lange. Als gevolg hiervan werden naar zijn voorbeeld een groot aantal rondetafels opgezet op verschillende niveaus tot op gemeentelijk niveau, dat meestal werkte tot de lokale verkiezingen op 6 mei 1990. Een van de eerste en belangrijkste onderhandelingspunten aan de Ronde Tafel was de ontbinding van het ministerie van Staatsveiligheid (Ministeriums für Staatssicherheit - MfS) of zijn opvolger, Bureau voor Nationale Veiligheid (Amt für Nationale Sicherheit - ANS). Het bewijs van het ontwapenen van de Staatsveiligheidsdienst werd in latere vergaderingen door de regering van Modrow geëist. Een werkgroep van de ronde tafel heeft een nieuwe ontwerp-grondwet opgesteld, die gebaseerd was op verschillende democratische grondwetten, zoals de grondwet van de Bondsrepubliek Duitsland en de grondwetten van Nicaragua en Spanje. De werkgroep heeft de ontwerp-grondwet op 4 april 1990 aan het publiek gepresenteerd. De nieuw gekozen Volkskamer, waaraan het ontwerp werd overgedragen, behandelde hem niet verder. Bron: VRT Nieuws |
|
Rundfunk der DDR was de officiële staatsradio v/d DDR van 1952 tot de ondergang v/d DDR.
|
|
Rainer Rupp is een voormalige topspion, die van 1977 tot 1989 onder de codenamen Mosel (en later Topas) allerlei documenten met topprioriteit uit het NAVO-hoofdkwartier in Brussel had gedeeld met zijn werkgever de HVA (de Oost-Duitse inlichtingendienst).
In 1968 werd hem een baan als spion voor de DDR aangeboden, toen hij nog student was in Mainz. Hij stemde uit overtuiging in. Hij vervolgde zijn studie in Brussel, volgde een opleiding tot spion in Oost-Berlijn en werd in 1977 door de NAVO aangenomen. Hij steeg snel in de gelederen en bezorgde de HVA foto's van ongeveer 10.000 pagina's, waaronder de exacte locatieplannen voor de inzet van kruisraketten en Pershing II-raketten in West-Europa, maar ook het centrale MC 161-document, dat de NAVO-strategie samenvatte en tenslotte de NAVO-analyse v/h Warschaupact en zijn bedoelingen. Deze documenten zijn direct overgedragen aan de KGB. Hij fotografeerde documenten in zijn kantoor of nam ze mee naar huis en fotografeerde ze in zijn wijnkelder. Hij ontmoette contactpersonen in heel Europa en ontving instructies via nummerstations en radioprogramma's, die berichten versleuteld als nummerreeksen uitzonden. Rupp ontwikkelde zich eigenlijk tot een juweel onder de westerse spionnen v/d Stasi. Er waren waarschijnlijk geen geheimen meer in het NAVO-hoofdkwartier in Brussel, waar de Warschaupact niet van af wist. Zijn Britse vrouw was op de hoogte van zijn activiteiten en probeerde hem over te halen te stoppen. Later zei hij: 'Op het moment dat ik het deed, geloofde ik, dat het mijn morele plicht was.' De NAVO kende het bestaan van Topas niet, totdat de DDR-officier Heinz Busch in 1990 overliep. Busch kende de identiteit van Topas echter niet. Er volgden verschillende bijeenkomsten v/d geheime diensten v/e aantal landen met als doel Topas te identificeren, die aan enkele van die bijeenkomsten heeft deelgenomen. Met behulp v/d Rosenholz-dossiers, die na de ontbinding v/d DDR in handen v/d CIA waren gevallen, werd Rupp in 1993 gevangen genomen, terwijl hij op vakantie was in Duitsland. Zijn opdrachtgever, de DDR en de buitenlandse inlichtingendienst (HVA), bestonden al jaren niet meer, toen hij werd gearresteerd. Hij bekende schuld en kreeg in 1994 een gevangenisstraf van 12 jaar. Hij werd begin juli 2000 vrijgelaten. Rupp werd lid v/d PDS en trad tijdelijk op als adviseur op het gebied van veiligheid en buitenlands beleid; hij verliet de partij echter in 2003. De hoofdrolspeler in de serie Deutschland 83, 86 en 89 is deels gebaseerd op Rainer Rupp. |
|
Operatie RYAN was een militair inlichtingenprogramma uit de Koude Oorlog, dat werd uitgevoerd door de Sovjet-Unie in het begin van de jaren tachtig, toen ze dachten dat de Verenigde Staten plannen hadden voor een (op handen zijnde) eerste aanval.
De naam is een acroniem voor Raketno-Yadernoe Napadenie (Russisch: Ракетно-ядерное нападение, Engels: "Nuclear Missile Attack"). Het doel van de operatie was om informatie te verzamelen over mogelijke noodplannen van de regering-Reagan om een eerste nucleaire aanval tegen de Sovjet-Unie te lanceren. Het programma werd in mei 1981 geïnitieerd door Yuri Andropov, de toenmalige voorzitter van de KGB. |
|
S und T
|
De Gesellschaft für Sport und Technik (GST) bracht maandelijks haar 32 bladzijden tellende tijdschrift genaamd S+T (Sport und Technik) uit.
|
|
Een bekend kinderprogramma met poppen uit de DDR-tijd.
|
|
De Sovjet-bezettingszone (Duits: Sowjetische Besatzungszone, ook wel Ostzone), kortweg SBZ, was een van de vier Geallieerde bezettingszones in Duitsland in de periode 1945-1949. De hoofdstad Berlijn was ook in vier sectoren verdeeld en maakte geen deel uit van de Sovjet-bezettingszone. Met het uitroepen van de Duitse Democratische Republiek (DDR) in 1949 hield het directe Sovjetbestuur op. De term SBZ is echter nog lang gebruikt omdat de DDR buiten het Oostblok niet erkend werd.
Op 9 juni werd het Sovjetbestuur voor Duitsland (SMAD) opgericht. De Sovjet Militaire Administratie in Duitsland (Russisch: Советская военная администрация в Германии, СВАГ; Sovetskaja Voennaja Administratsija v Germanii, SVAG; Duits: Sowjetische Militäradministration in Deutschland, SMAD). Dit bestuur zetelde in Berlijn-Karlshorst. De Amerikanen en Britten hielden grote delen van de Sovjetsector bezet. Deze gebieden werden begin juli ontruimd. In ruil daarvoor konden zij de westelijke sectoren van Berlijn bezetten. Binnen de Sovjetzone werden politieke partijen weer toegelaten. De SPD, de KPD, de CDU en de LDPD werden opgericht. Zij werkten samen in een Anti-fascistisch Blok. In dit jaar werd ook de Deutsche Volkspolizei opgericht en de Freie Deutsche Gewerkschaftsbund (FDGB), de eenheidsvakbond. Op 9 juli werden de deelstaten Mecklenburg-Voor-Pommeren, Saksen, Saksen-Anhalt, Brandenburg en Thüringen opgericht, waarmee de vooroorlogse structuur van vorstendommen werd opgeheven. |
|
Günter Schabowski was een DDR-politicus. Hij is bekend als de persoon die op 9 november 1989 op een persconferentie ten onrechte aangaf dat de regels voor het reizen naar de Bondsrepubliek en West-Berlijn per direct versoepeld zouden worden, wat meteen tot een run op de grensposten leidde.
|
|
Christian Schenk is een voormalige Duitse atleet, die gespecialiseerd was in de meerkamp. Hij werd olympisch kampioen (1988) en meervoudig nationaal kampioen.
|
|
De Duitse term Schießbefehl (=schietbevel) is de gebruikelijke naam v/d instructie van het DDR-regime aan de grenspolitie en de grenstroepen om te schieten op personen die de Duits-Duitse grens buiten de officiële grensovergangen probeerden over te steken.
|
|
Egon Schulz is een militair bij de grenspolitie, die bij een schotenwisseling tussen de vluchthelpers en de Stasi bij een van de meest spectaculaire vluchtpogingen van Oost-Berlijn naar West-Berlijn werd neergeschoten.
|
|
Hans Conrad Schumann was een lid van de Volkspolizei (Vopo) in de DDR, die bekend werd door zijn vlucht over de prikkeldraadversperringen die twee dagen eerder op de grens van Oost- en West-Berlijn waren geplaatst. Hij vluchtte kort voor de daadwerkelijke bouw van de Berlijnse Muur en was een van de bekendste vluchtelingen van 1961.
|
|
De Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) was de regerende communistische partij in de voormalige Duitse Democratische Republiek van 1949 tot 1990. De partij had de absolute macht in de 40 jaar dat de DDR bestond en duldde geen tegenstand of oppositie.
|
|
S.M.A.D. (Sowjetische Militär Administration in Deutschland) was de Sovjet-militair bestuur in Duitsland, met het hoofdkantoor in Berlijn-Karlshorst, die direct de Sovjet-bezettingszone van Duitsland regeerde na de Duitse overgave in mei 1945 tot na de oprichting van de Duitse Democratische Republiek (DDR) in oktober 1949.
|
|
De Sorben vormen een West-Slavisch minderheidsgroep. Ze leven in een gebied, de zogeheten Lausitz, tussen Berlijn en Dresden. Zij spreken hun eigen Slavische taal, het Sorbisch. Hun taal is verwant aan het Tsjechisch en het Pools.
Nadat de gebieden ten oosten van de Elbe en Saale in de 10de en de 11de eeuw deel van het Duitse Rijk waren geworden, werden ze door immigranten uit het westen gekoloniseerd en gingen de oorspronkelijke Slavische stammen op in een nieuwe Duitstalige bevolking. Voor de 16de eeuw was dit assimilatieproces vrijwel overal afgesloten, met uitzondering van de Lausitz. Daar woonde de stam van de Sorben en in hun dichtbevolkte gebied bleef de kolonisatie beperkt tot de steden. In het toenemend Duitse nationalisme kon geen loyale plaats meer zijn voor een niet-Duits sprekende bevolking en dat gold zowel de Sorben als de Polen in de oostelijke provincies van het Duitse Rijk. Kerk en staatsonderwijs boden de eigen taal steeds minder ruimte. Het aantal Sorbischtaligen nam dientengevolge af van ca. 200.000 in 1800 tot 100.000 rond 1900 en dat was in relatieve zin van 80% tot 20% van het aantal inwoners van het oorspronkelijke Sorbische taalgebied. Alleen in de Opper-Lausitz even benoorden de stad Bautzen (Budyšin) bleef een kleiner wordend compact Sorbisch taalgebied bestaan. De taalassimilatie vond in de Nederlausitz, dat tot Pruisen behoorde en waar Nedersorbisch werd gesproken, sneller plaats dan in de Opperlausitz, welke tot het tolerantere Saksen behoorde en waar Oppersorbisch werd gesproken. De volkstellingscijfers zijn overigens onbetrouwbare indicaties omdat veel Sorbischtaligen het, onder druk van de heersende nationale gezindheid, gepast vonden om zich als Duitstalig op te geven. Dat zou des te meer het geval worden na 1919, toen de nieuwe Tsjechoslowaakse republiek aanspraak deed op het Sorbische ‘stamverwante’ gebied en het Sorbisch daarmee een odium van staatsgevaarlijk kreeg. In de tijd van het nationaalsocialisme werd het spreken van Sorbisch in het openbaar verboden en werden de ca. 50-tal culturele verenigingen ontbonden. Na 1945 werden die verenigingen onder de paraplu van de communistische eenheidspartij SED en een Sorbische uitgeverij heropgericht. Vermoedelijk waren er in 1945 nog zo’n 40.000 Sorbischtaligen, dat wil zeggen tweetaligen waaronder het assimilatieproces overigens ondanks alle overheidsinspanningen onverminderd doorging, niet in het laatst door de toename van Sorbisch-Duitse huwelijken en omdat het lokale Sorbischtalige gemeenschapsleven letterlijk werd ondergraven door de grootschalige bruinkoolwinning waarin tientallen dorpen werden opgeheven en afgebroken, en hun Sorbische bevolking naar de Duitstalige industrieconcentraties moest verhuizen Extra info: www.achterdemuur.nl |
|
Artsen dienden (top)sporters doping en hormoonpreparaten toe, zelfs al aan talentjes van een jaar of tien. Dit was onderdeel v/h door het Zentralkomitee goedgekeurde dopingprogramma uit 1974, wat onder de naam Staatsplanthema 14.25 bekend stond.
Klik hier voor een interessante publicatie over doping in de DDR op de website v/h Iron Curtain Project. Klik hier voor informatie over één v/d slachtoffers dit dopingprogramma Heidi (en later Andreas) Krieger. |
|
De Staatsraad (Duits: Staatsrat) was vanaf 1960 het collectieve staatshoofd van de DDR.
De Staatsraad werd in 1960 gevormd na de dood van de eerste en enige president van de DDR, Wilhelm Pieck, als opvolger van het ambt van President van de DDR. Hiermee werd het voorbeeld van het Presidium van de Opperste Sovjet in de Sovjet-Unie gevolgd. De wettelijke basis werd gevormd door het Gesetz über die Bildung des Staatsrates van 12 september 1960, waarmee ook de grondwet van de DDR van 1949 werd gewijzigd. |
|
Eisenhüttenstadt is een gemeente in de Duitse deelstaat Brandenburg (gelegen in het Landkreis Oder-Spree). De stad telt 27.444 inwoners.
De plaats is planmatig gebouwd na de Tweede Wereldoorlog voor grootschalige ijzer- en staalproductie die de DDR dacht nodig te hebben. Aanvankelijk kreeg de nederzetting de naam Stalinstadt. In 1961 werd die naam gewijzigd in Eisenhüttenstadt. |
|
Een Ständiger Vertretung (permanente vertegenwoordiging) vervult de taken v/e ambassade, wanneer het niet mogelijk is om een "echte" ambassade beschikbaar te stellen. Dit doet zich bijv. voor wanneer een land niet officieel wordt erkend door de staat, die de permanente vertegenwoordiging onderhoudt of wanneer de ambassadefunctie niet vervult wordt in een soevereine staat, maar binnen een internationale organisatie.
Op 21 december 1972 werd een overeenkomst afgesloten tussen de BRD en DDR wat leidde tot oprichting van permanente vertegenwoordigingen per 21 juni 1973 aan beide zijden. Die Ständige Vertretung v/d BRD lag in Oost-Berlijn op de Hannoversche Straße 28–30. Die Ständige Vertretung v/d DDR was gestationeert in Bonn op de Godesberger Allee 18. |
|
Willi Schwabe was een Duitse acteur, zanger en presentator.
Willi Schwabe werd vooral populair door het televisieprogramma Willi Schwabe's Rumpelkammer (betekenis: Willi Schwabe's rommelkamer), dat hij van 1955 tot 1990 bijna 400 keer presenteerde op DDR-televisie. Daarin leidde hij op amusante wijze de Duitse filmgeschiedenis door met fragmenten, rekwisieten en sequenties. In 1972 ontving hij de DDR-kunstprijs en in 1985 de Heinrich Greif-prijs. In mei 1990 kreeg hij een zware hersenbloeding door een val van een fiets, waarvan hij nooit is hersteld. Acteur Friedrich Schoenfelder nam in 1990 de presentatie van die Rumpelkammer over en ging door tot 1992. De show was nog steeds populair, maar vanwege het veranderende televisielandschap werd het niet langer als waardevol of zelfs lucratief beschouwd. De Duitse televisieomroep (DFF) werd ontbonden en ook dit programma werd stopgezet. De wijk Berlin-Adlershof heeft sinds 2002 een Willi-Schwabe-Straße. |
|
De beweging Schwerter zu Pflugscharen (betekenis 'Zwaarden tot ploegscharen') was de onofficiële vredesbeweging in de Duitse Democratische Republiek (DDR). Deze vredesbeweging ging uit van de kerken in de DDR.
In de Nikolaikirche in Leipzig werd onder het motto "Schwerter zu Pflugscharen" regelmatig een maandagsgebed gehouden. Dit was de kiem van de maandagsdemonstraties tijdens die Wende in de herfst van 1989. |
|
Zuster Agnes is een film uit 1975, dat geproduceerd werd door DEFA TV onder de regie van regisseur Otto Holub. De première vond plaats ter gelegenheid van de Internationale Vrouwendag op 8 maart 1975 op de Oost-Duitse televisie.
De opnames van de fictieve plaats Krummbach vonden plaats in Waltersdorf en Jonsdorf (naast de Zittauer gebergte). |
|
Willi Stoph was een Oost-Duits politicus, die diverse posities heeft bekleed in de voormalige DDR.
|
|
De jeugdbeweging van de voormalige DDR, die onderdeel maakte van de FDJ en jonge kinderen vroegtijdig voorbereidde op een lidmaatschap bij de FDJ.
|
|
Harry Tisch was een Oost-Duits politicus (SED) en was gedurende 1975-1989 voorzitter van de Oost-Duitse eenheidsvakbond FDGB (Freier Deutscher Gewerkschaftsbund).
|
|
|
Een automerk uit de voormalige DDR met iconisch uiterlijk.
|
|
Een speciale weg waarop buitenlanders, na ontvangst van een reisvisum voor de DDR, zich door het land mochten verplaatsen.
Bij het gebruik was verlaten van de transitweg, bijvoorbeeld voor een uitje, ten strengste verboden. Transitreizigers moesten het traject zo mogelijk zonder onderbrekingen afleggen. Korte stops op parkeerplaatsen, in wegrestaurants of bij tankstations waren toegestaan. Contacten met DDR-burgers waren, met uitzondering van personeel van winkels langs de transitstrecken, verboden. |
|
De Treuhandanstalt was het agentschap, dat na de hereniging van Duitsland alle Oost-Duitse ondernemingen privatiseerde. Het doel v/d agentschap was om de bijna 8.500 zogenaamde Volkseigene Betriebe (VEB's) (firma's die in de Duitse Democratische Republiek openbaar eigendom waren) in eigendom te verkrijgen en vervolgens te herstructureren en verkopen.
De inventaris varieerde van staalnijverheid tot en met de Filmstudio Babelsberg. Ook verkreeg de Treuhand rond de 2,4 miljoen hectare landbouwgrond en bossen, grote delen van het eigendom van de voormalige Nationale Volksarmee en grootschalige woningcorporaties. In de beginjaren zorgde het ontbreken van organisatiestructuren en effectieve controlemechanismen voor veel problemen. Daartoe behoorden fraude, vervalste balansen, omkoping en prijsafspraken. De ondernemingen boden nog werk aan 4 miljoen mensen in 1990. Na het einde van de grootschalige privatiseringsoperatie in 1994 resteerden er nog 1,5 miljoen banen en had de Treuhand een verlies geboekt van naar schatting 270 miljard Duitse mark. |
|
Tunnel 57 was een tunnel onder de Berlijnse Muur, die op 3 & 4 oktober 1964 als locatie diende voor een massale ontsnapping door 57 Oost-Berlijnse burgers. Student en toekomstige astronaut Reinhard Furrer was één v/d West-Duitse ontsnappingshelpers, die de Oost-Berlijners bij het ontsnappen bijstond.
Tijdens de ontsnapping kwamen Oost-Duitse grenswachters in beeld. Een West-Duitse ontsnappingshulp, Christian Zobel, opende het vuur op de jonge Oost-Duitse bewaker Egon Schultz, die in zijn schouder werd geraakt door één van deze kogels. De schot, die hem uiteindelijk fataal werd, was een waarschuwingsschot, die nota bene werd gevuurd door een andere bewaker van zijn eigen regime. Dit voorval werd geheim gehouden door de regering van de DDR. Een gedenkteken op de plaats van delict herdenkt vandaag de dag aan zowel de succesvolle ontsnapping als de dood van Schultz wie uiteindelijke slachtoffer werd van de Berlijnse Muur. |
|
Werner Tübke was een Duits kunstschilder en graficus. Hij gold als één v/d belangrijkste kunstschilders uit de DDR. Hij kreeg vooral bekendheid door een aantal monumentale historische werken welke wel gerekend worden tot de fantastische kunst, ook wel tot het magisch realisme.
Met Bernhard Heisig, Wolfgang Mattheuer en Heinz Zander vormde hij de zogenaamde 'Leipziger Schule', ook wel de 'Bende van vier' ('Viererbande') genoemd. |
|
Het Twee-plus-Vier-verdrag (of formeel Verdrag inzake de afsluitende regeling met betrekking tot Duitsland) is een verdrag tussen de Duitse Democratische Republiek (DDR) en de Bondsrepubliek Duitsland enerzijds en Frankrijk, de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en de Sovjet-Unie anderzijds. Het verdrag, dat de weg effende voor de Duitse hereniging werd op 12 september 1990 in Moskou ondertekend en trad op 15 maart 1991 in werking toen de Sovjet-Unie als laatste het verdrag ratificeerde.
Het verdrag ontleent zijn naam aan het aantal ondertekenaars:
TWEE:
PLUS VIER:
|
|
Walter Ulbricht was een Oost-Duits politicus en als voorzitter van de Staatsraad het feitelijke DDR-staatshoofd van 1960 tot 1971.
Ulbricht volgde tot begin jaren zeventig een strikt Moskougetrouwe lijn. Toen hij een meer nationale koers ging varen, moest hij op 3 mei 1971 zijn ambt van secretaris-generaal van de SED neerleggen. Tot zijn dood op 80-jarige leeftijd bleef hij voorzitter van de Staatsraad. Tevens werd hij na zijn aftreden als secretaris-generaal benoemd tot voorzitter van de SED, een tot dan toe niet-bestaande functie, in feite een erebaan wegens zijn verdiensten voor de partij. Zijn ambt als secretaris-generaal van de SED werd overgenomen door Erich Honecker. |
|
Vereinigung der gegenseitigen Bauernhilfe (VdgB, d.i. Vereniging voor Wederzijdse Boerenhulp), was in de DDR één van de massaorganisaties van het Nationaal Front als een soort "boerenvakbond". De VdgB werd in 1946 opgericht en had van 1949 tot 1963 14 zetels in de Volkskammer (parlement). Na 1963 kreeg de VdgB geen zetels van volksvertegenwoordigingen meer, omdat haar voornaamste doel, medewerking aan de door de SED (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands) opgedrongen collectivisatie van de landbouw, goeddeels was voltooid. Van 1986-1990 had de organisatie wel weer leden in de Volkskammer.
|
|
Een Volkseigener Betrieb (VEB) was een aanduiding die in de voormalige DDR werd gebruikt voor een bedrijf dat feitelijk in staatshanden was.
|
|
De Vereniging Nederland-DDR was een in 1974 opgerichte vriendschapsvereniging. De Vereniging Nederland-DDR was een voortzetting van de in 1969 in Nederland opgerichte Breed comité voor de Erkenning v/d DDR.
Klik hier voor een korte documentaire op Andere Tijden. |
|
Imitatie cola geïntroduceerd in 1957 in de DDR. Bestaat nog steeds!!!
|
|
Plan om tussen 1951-1955 de Oost-Duitse economie om te vormen naar het communistische Sovjetmodel met onder meer een verdubbeling van de industriële productie en een stijging van de arbeidsproductiviteit van maar liefst 72 procent.
|
|
Wolfgang Vogel was een advocaat in de Duitse Democratische Republiek (de DDR).
In 1961 was hij de organisator van de eerste spionnenruil in de Koude Oorlog en later was hij onderhandelaar voor de DDR bij de vrijkoop van gevangenen door de Bondsrepubliek. |
|
De Volkskammer was de benaming v/h Oost-Duitse parlement. Het parlement van de DDR was het hoogste machtsorgaan van de staat.
De Volkskammer bestond uit 500 vertegenwoordigers, die voor vijf jaar werden verkozen. De Volkskammer kon wetten aannemen en stelde de hoogste staatsorganen samen, zoals de Staatsraad en zijn voorzitter, de Ministerraad en zijn voorzitter, de hoofofficier van justitie, de rechters van het hogergerechtshof en de voorzitter v/d Nationalen Verteidigungsrat. DDR-burgers stemden niet op een specifieke politieke partij, maar op de kandidaten van het Nationale Front. De Volkskammer werd volgens een vaste verdeling tussen de politieke partijen en de massaorganisaties samengesteld. De SED beschikte over 127 zetels, iedere "Blockpartei" (CDUD, DBD, LDPD en NDPD) over 52 zetels. Van de massaorganisaties beschikte de FDJ over 37 zetels, de DFD over 32 zetels, de FDGB over 61 zetels, de VdgB over 14 zetels en de Cultuurbond over 21 zetels. |
|
Het Warschaupact was een militair bondgenootschap van communistische landen, dat tussen 1955 en 1991 heeft bestaan. Het werd op voorstel van Sovjetpartijleider Nikita Chroesjtsjov opgericht als tegenhanger v/d NAVO. Officieel spraken de lidstaten v/h Verdrag van Warschau.
|
|
Wiedergutmachung betekent in feite herstelbetaling.
Herstelbetalingen zijn betalingsverplichtingen, die de aanvallende partij van een oorlog kunnen worden opgelegd, ter leniging van de oorlogsschade die is veroorzaakt bij de aangevallen partij. De Duitse Democratische Republiek ging ervan uit, dat zij met de herstelbetalingen aan de Sovjet-Unie aan haar plichten had voldaan en weigerde met Joodse organisaties te onderhandelen. Teruggave van bedrijfsvermogens aan de Joodse eigenaren gebeurde sowieso niet in een tijd dat bedrijven gecollectiviseerd werden. Directe slachtoffers van de nazi's in de DDR konden wel een uitkering krijgen, waarbij een onderscheid werd gemaakt tussen vervolgden (waaronder de Joden) en verzetsmensen (met name de communisten). In 1966 kregen vervolgden een erepensioen van 600 mark en verzetmensen een pensioen van 800 mark, terwijl het doorsnee pensioen in die tijd 164 mark bedroeg. Mensen die indirect slachtoffer werden, konden normaal gesproken geen geld krijgen. |
|
Betekent (iets van) de ommekeer en refereert naar de ontwikkelingen, die hebben geleid tot de val van de Berlijnse Muur, het einde van de Koude Oorlog en de éénwording van Duitsland.
Een andere benaming voor die Wende is die friedliche Revolution (de vreedzame revolutie). |
|
Ernst Wollweber was een Duitse politicus die leefde tijdens en na de Eerste en Tweede Wereldoorlog. In de jaren 1953-1957 stond hij aan het hoofd van de Oost-Duitse inlichtingendienst, de Stasi.
|
|
Wilhelm Zaisser was een Duitse communistische politicus en de eerste minister van staatsveiligheid (de Stasi) van 1950-1953 in de Duitse Democratische Republiek.
|
Bron: wikipedia