Eten & drinken in de DDR
De Oost-Duitse keuken stond niet bepaald bekend als haute cuisine. In tegendeel zelfs.
De gerechten in de voormalige DDR stonden met name bekend om hun poverheid. De voornaamste oorzaak was het gebrek aan bepaalde grondstoffen ingegeven door de exportverboden, die werden opgelegd aan de DDR, waardoor diversiteit en kleur soms ver te zoeken waren in Oost-Duitse gerechten. Met name exotische grondstoffen en/of levensmiddelen waren erg schaars, dan wel onverkrijgbaar in de DDR.
Dit dwong de Oost-Duitsers om creatief te zijn met grondstoffen die wel voorhanden waren, wat resulteerde in een aantal (bijna grappige) alternatieven.
De gerechten in de voormalige DDR stonden met name bekend om hun poverheid. De voornaamste oorzaak was het gebrek aan bepaalde grondstoffen ingegeven door de exportverboden, die werden opgelegd aan de DDR, waardoor diversiteit en kleur soms ver te zoeken waren in Oost-Duitse gerechten. Met name exotische grondstoffen en/of levensmiddelen waren erg schaars, dan wel onverkrijgbaar in de DDR.
Dit dwong de Oost-Duitsers om creatief te zijn met grondstoffen die wel voorhanden waren, wat resulteerde in een aantal (bijna grappige) alternatieven.
Fastfood
KetwurstKetwurst is een soort hotdog, dat werd verkocht in de Duitse Democratische Republiek. Het woord "Ketwurst" is een combinatie van Ketchup en Wurst.
De bereiding omhelst het verwarmen van een speciale Bockwurst (groter dan gewone hotdogs) in water. Een lange broodje wordt doorboord door een cilinder van heet metaal, die een gat met de juiste afmeting creëert. De worst wordt vervolgens ondergedompeld in ketchup en in het broodje geplaatst. De Ketwurst is, net als de Grilletta (een hamburgerachtige gehaktbal in een broodje), uitgevonden in het Gastronomisch Staatsonderzoekscentrum rond 1977-1978. In die tijd waren restaurants bij de Fernsehturm (tv-toren) in Berlijn niet in staat om het grote aantal bezoekers op te vangen, dus ontstond een behoefte aan fastfood-/ afhaalmaaltijden. Het wordt vaak beschouwd als typisch Oost-Duitse fastfood, maar tot de Duitse hereniging werd Ketwurst eigenlijk zelden buiten het centrum van Berlijn gezien. |
Ketwurst
|
|
|
GrillettaDe Grilletta is ontstaan in de DDR-keuken als een alternatief voor de hamburger. De bijbehorende eetstalletjes waar ze werden verkocht, werden Grilletta genoemd.
Voor de bereiding werd een rond of ovaal broodje gebruikt met knapperige korst. Deze werd opengesneden en opgewarmd op de snijvlakken op een grill. Vervolgens werd deze belegd met een gehaktbal (gemaakt van varkensvlees) en chutney of ketchup. Kaas of komkommers konden naar keuze worden toegevoegd. De Grilletta werd (evenals de Ketwurst) in 1982 ontwikkeld door de Gastronomisch Staatsonderzoekscentrum (Rationalisierungs- und Forschungszentrum Gaststätten in Berlijn). Hiermee konden de bezoekersmassa's op de Alexanderplatz, waarvoor de capaciteit van de omliggende restaurants ontoereikend was, beter worden bediend. In plaats van de schaarse ketchup voor de Grilletta werd bij de lokale eetkraampjes vaak een zoetzure chutney gebruikt, die werd bereid in het zelfbedieningsrestaurant in de Rathauspassagen. |
GoldbroilerGoldbroiler (gold betekent goud / broil betekent braden/grillen) en brathähnchen waren 2 termen, die in de voormalige DDR gebruikt werden voor gebraden kip.
Goldbroiler
|
Wachtrij bij een Goldbroiler-zaak
|
Krusta
|
KrustaOost-Duitsers hadden hun eigen variant voor veel westerse producten. De gebraden kip werd Goldbroiler, een hamburger werd Grilletta en de hotdog werd Ketwurst genoemd.
Was er dan ook pizza in het Oosten? Ja, namelijk de Krusta. De Krusta was hoekig i.p.v. rond en de bodem was extreem dik. Je kon ze bij verschillende kraampjes op de Alexanderplatz of op de kerstmarkten krijgen, maar er waren ook speciale Krusta-zaken (Krusta-Stuben). De schrijver zelf ging naar de Schönhauser Allee en Warschauer Strasse voor zijn eigen Krusta's. Bron: dany1705.wordpress.com |
Warme gerechten
SoljankaSoljanka is van oorsprong een Russische vissoep, die werd bereid in de verschillende Oostbloklanden.
Kenmerkend is, dat de Soljanka werd bereid met allerlei restjes in de keuken. Een algemene ingrediëntenlijst is er in feite niet, anders dan de ingrediënten die voor handen waren in de DDR en andere Oostbloklanden. In de DDR werd de vis aanvankelijk vervangen door blokjes worst, omdat vis/vlees schaarser waren dan worst. Tegenwoordig wordt ook rund-/varkensvlees gebruikt als vleescomponent. Qua smaak is de Soljanka pittig en zuur. |
Soljanka
|
Königsberger Klopse
|
Königsberger KlopseKönigsberger Klopse (gehaktballen in kappertjes saus) is een Oost-Pruisische specialiteit van gekookte vleesknoedels in witte saus met kappertjes.
Dit gerecht wordt gemaakt van kalfs- of rundvleesgehakt en varkensvlees met ansjovissen, uien, geweekt wit brood, ei en specerijen. De balletjes worden gegaard in zout water (eventueel met azijn of witte wijn) met uien, peperkorrels, piment en laurier. De saus wordt gemaakt van boter, meel en een deel van het kookvocht (= inmiddels bouillon) van de balletjes, gebonden met room en eigeel en op smaak gebracht met citroensap en kappertjes. Dit kan gegeten worden met aardappelen of rijst. Volgens een rondvraag aan het Forsa-Instituut hebben de Königsberger Klopse met 93% de hoogste regionale bekendheidsgraad in Duitsland. |
Koude gerechten
Dresdner EierscheckeDresdner Eierschecke is een cakesoort gemaakt van gistdeeg met een crème van room, heel ei, suiker en bloem om te binden. De naam Schecke werd oorspronkelijk gebruikt in de 14e eeuw voor een 3-delig kledingstuk voor heren, die bestond uit een half-tot driekwart lange rok met een sterke taille en werd meestal gedragen met een gordel. Dit gerecht verwijst dus naar dit "kledingstuk in drie delen" (bovenste deel, riem, onderste deel).
Dresdner eierschenke
|
|
Erich's culinaire nalatenschap
|
Ik heb de afgelopen jaren tal van recepten voorbij zien komen op www.erichserbe.de. De tijd is aangebroken, dat ik ook over dit initiatief een melding maak op mijn prachtige website. Je kunt hier allerlei informatie vinden over DDR-gerechten en hoe je ze moet bereiden. Hoewel alle gerechten begeleid worden met beeldmateriaal en alles voor zich spreekt, betreft dit een Duitse website overigens.
Meer valt er eigenlijk niet over te zeggen. Een simpel, maar enorm plezierig initiatief. |
|
Een paar citaten
"Alleen met connecties krijg je iets en die heb ik niet." |
Dranken
Rotkäppchen SektDe Rotkäppchen Sektkellerei in Freyburg aan het riviertje de Unstrut, is producent van de traditionele mousserende wijn Rotkäppchen Sekt.
In West-Duitsland was de wijnmakerij bekend om zijn eerste grote overname van een West-Duitse onderneming door een Oost-Duitse. In 2002 nam de Canadese Seagram Group (waar Rotkäppchen deel van uitmaakte) de sekt-merken Mumm, Jules Mumm en MM Extra over en bracht de nog juridisch onafhankelijke ondernemingen Godefroy H. Mumm & Co Sektkellereien in Hochheim, Matheus Müller Sektkellereien en Chantre & Cie in Eltville en de Rotkäppchen Sektkellereien in Freyburg onder in de nieuwe onderneming Rotkäppchen-Mumm Sektkellereien (RMSK). Hierom is dit bedrijf vaak aangehaald als voorbeeld van een succesvol Oost-Duits bedrijf. |
Rotkäppchen Sekt
|
Etiket Club Cola
Club Cola
|
Club ColaClub Cola is een op cola gelijkende frisdrank, die in de voormalige DDR populair was.
De SED verordonneerde dat er vanaf de Leipziger Frühjahrsmesse in 1966 moest worden gewerkt aan de ontwikkeling van een eigen Cola-drank naar westers voorbeeld. Op 19 april 1967 werd de eerste fles Club Cola gevuld in de Berlijner “Getränkekombinat” (“drank-coöperatie”). De partij was erg trots op het eigen brouwsel en tijdens de Leipziger Frühjahrsmesse van 1972 werd het drankje dan ook met goud bekroond in de categorie frisdranken. De flessen werden gevuld in verschillende brouwerijen van de Getränkekombinat, op het etiket kon men zien in welke stad het flesje was gevuld. Na de Duitse hereniging in 1990 was er bij de bevolking weinig interesse meer voor het drankje. Men wilde liever westerse frisdranken drinken, en in het westen was er voor Club Cola al helemaal geen belangstelling. Het merk werd al snel geadopteerd door het marketingbedrijf Fritzsch & Mackat, dat in het voormalig Oost-Duitsland werd opgericht. Door de Cola daarna in de Oost-Duitse markt te zetten als een kleine David tegenover de westerse Goliaths slaagde Fritzsch & Mackat er uiteindelijk in het drankje terug in de belangstelling te krijgen. Het uiterlijk van de verpakking werd gemoderniseerd, maar in de reclamespots werd juist sterk teruggegrepen naar de DDR-tijden. Zo trad Club Cola op in 1 mei parades, leste het de dorst van een Russische kosmonaut nadat die met zijn capsule in de oceaan was geland en gaf het een loodgieter energie voor het aandraaien van de schroeven van een onderzeeboot. De bijbehorende slogans (“Hurra, ich lebe noch” en “Club Cola, Unsere Cola”) appelleerden aan de ostalgie van de voormalige DDR-burgers. Club Cola ligt dus weer in de Duitse schappen. Fritzsch & Mackat zelf menen dat het drankje niet vanwege de hoge kwaliteit ervan wordt verkocht, maar vanwege de nostalgische gevoelens waaraan het drankje appelleert. |
Vita ColaVita Cola is een colamerk dat wordt geproduceerd in het oosten van Duitsland. Het was oorspronkelijk een imitatie van Coca-Cola, destijds geproduceerd en verspreid in de voormalige DDR. Vita Cola werd geïntroduceerd in 1957 en gebruikt sindsdien nog steeds dezelfde (nog altijd geheime) receptuur.
Na de val van de Berlijnse Muur en het IJzeren Gordijn in 1989 werd Vita Cola al gauw beduidend minder verkocht en namen Westerse colamerken de markt over. Maar door de opkomst van de Ostalgie werden vele oude Oost-Duitse producten terug op de markt gebracht. Vita Cola was hiervan één van de meest populaire. Het bedrijf Thüringer Waldquell bemachtigde de rechten op zowel het merk als de receptuur en begon in 1994 met de hernieuwde productie van Vita Cola. Enige tijd was het merk sponsor van voetbalclub FC Hansa Rostock. De smaak van Vita Cola kan het best worden omschreven als cola-achtig met een sterke bijsmaak van citroen en fruit. Het is duidelijk minder zoet dan de bekende cola's als Coca-Cola of Pepsi, en ook minder zoet dan het eveneens Duitse merk Afri-Cola. Vanwege de aanwezigheid van citrus- en andere vruchten heeft de drank een wat olie-achtige samenstelling. |
Etiket Vita Cola
|
|
|
Radeberger bierRadeberger bier is een populair biermerk uit de voormalige Oost-Duitsland.
Het is (nog steeds) met name bij de Oost-Duitsers erg populair. Dat is natuurlijk ook niet zo gek als je bedenkt dat men tot de vereniging geen westers bier kon importeren. Radeberger heeft dus eigenlijk van de tweedeling van Duitsland geprofiteerd. Want zij exporteerde wel naar het westen (de VS), en ook daar zijn ze trots op. De brouwerij wordt niet gewoon ‘Brauerei’ genoemd maar ‘Exportbrauerei’. Tegenwoordig is Radeberger de zevende in de top 10 van Duitse bierbrouwerijen. |
Overige levensmiddelen
NudossiNudossi is een merknaam van een hazelnootpasta vervaardigd door het bedrijf Sächsische und Dresdner Back- und Süßwaren (voorheen Vadossi).
Met de plastieke pot en rode deksel is Nudossi het bekendste product van het bedrijf Vadossi. Met zijn bekendheid in de Duitse Democratische Republiek verworven te hebben, begon de productie van Nudossi in het voorjaar van 1999 weer na een pauze van een aantal jaren. Nudossi is vaak bekend als 'Ost-Nutella', ondanks het feit dat het recept vandaag veel verschilt van het recept dat in de Duitse Democratische Republiek is gebruikt. Nudossi bevat 36% hazelnoten in vergelijking met Nutella, die 13% hazelnoten bevat. |
Nudossi
|
Reclameposter Komet
Speiseeispulver
|
KometKomet Speiseeispulver (poeder om roomijs te maken) was een goedkope manier in de DDR om ijs te maken. Je moest de poeder mengen met melk en in de vriezer doen. Voilà.
Het bedrijf bestaat nog steeds overigens. |
Filmpje over DDR-producten
|
Dit geweldige filmpje werpt een blik op (de geschiedenis van) typische alledaagse DDR-producten variërend van tandpasta tot auto's. Diverse reclamespotjes uit vervlogen DDR-tijden worden nogmaals onder de aandacht gebracht van de kijker.
In het filmpje worden voorbijgangers bevraagd of ze sommige iconische Ost-produkte (nog) kennen en of de West-Duitse varianten beter zijn/waren. Ook wordt gekeken of de bedrijven achter de Ost-produkte die Wende hebben overleefd of niet. Het filmpje duurt bijna 1,5 uur, maar de liefhebber zal werkelijk smullen v/e geweldig stukje geschiedenis over DDR-produkte. |
|
60 merken uit de voormalige DDR, die nog bestaan
Bautz‘ner Senf & Feinkost |
Frentzel |
Leckermäulchen |
Sachsenmilch |
Berggold |
Grabower Süßwaren |
Lichtenauer |
Sachsenobst |
Born Feinkost |
Greußener |
Margon |
Schloss Wackerbarth |
Burger Knäcke |
Halberstädter Würstchen |
Mineralquellen Bad Liebenwerda |
Spee |
Club Cola |
Halloren |
Mühlhäuser |
Sternburg Bier |
Die Thüringer |
Hasseröder Bier |
Nordhäuser Doppelkorn |
Teigwaren Riesa |
Domal |
Heichelheimer |
Nudossi |
Thüringer Waldquell |
Dr. Dörr |
Herzgut |
Oppacher Mineralquellen |
Tilmann´s |
Dr. Quendt |
Hopf Feinkost |
Osterland |
Ur-Krostitzer Bier |
Eberswalder Wurst |
Ileburger Sachsenquelle |
Radeberger Bier |
Viba |
Filinchen |
Kamillan |
Radeberger Wurstwaren |
Vita Cola |
Fit |
Kathi |
Röstfein |
Wernesgrüner |
Fläminger Jagd |
Komet |
Rotkäppchen Käse |
Wilthener Gebirgskräuter |
Florena |
Köstritzer Bier |
Rotkäppchen Sekt |
Wolf Wurstwaren |
Freiberger Bier |
Landskron |
Rügenfisch |
Wurzener |
Bron: www.duitslandnieuws.nl
Klassieke DDR-gerechten
Populaire gerechten- Makkaroni mit Tomatensoße
- Schweinelendchen mit Rotkohl und Thüringer Klöße - Würzfleisch vom Schwein - Kochklopse mit Salzkartoffeln und Gurkensalat - Hackbraten (Falscher Hase) mit Rotkohl und Salzkartoffeln - Jägerschnitzel (Jagdwurst) mit Makkaroni und Tomatensauce - Steak au four mit Buttererbsen und Pommes Frites - Senfeier mit Salzkartoffeln - Kartoffelsuppe Hausfrauenart mit Bockwurst - Gemischter Goulasch mit Mischgemüse und Salzkartoffeln |
|
Voorgerechten |
|
Salades- Weißkrautsalat
- Rotkohlsalat - Möhrensalat mit Ei - Tomatensalat - Gurkensalat - Kartoffelsalat mit Mayonnaise - Warmer Kartoffelsalat mit Speck und Bockwurst - Bohnensalat |
|
Soepen- Hühnernudelsuppe
- Blumenkohlcremesuppe - Tomatencremesuppe - Legierte Bohnensuppe - Soljanka - Wirsingkohleintopf mit Fleisch |
|
Visgerechten- Aal in Öl mit Bratkartoffeln
- Gebratenes Fischfilet mit Kartoffelsalat - Kochfisch mit Kartoffeln und Gemüse - Gedünstetes Fischfilet mit Butter-Dill-Salzkartoffeln |
|
Gevogelte gerechten- Ente mit Rotkohl und Klöße
- Goldbroiler mit Rotkohl und Salzkartoffeln - Hünerfrikassee mit Reis |
|
Deeggerechten- Eierkuchen mit Apfelmus
|
|
Wildgerechten- Kaninchen mit Blumenkohl und Salzkartoffeln
|
|
Vegetarische gerechten- Gemüseplatte
- Kräuterquark mit Butter und Salzkartoffeln - Milchreis mit Butter, Zimt und Zucker - Rüherei mit Spinat und Salzkartoffeln - Stangenspargel, zerlassene Butter und Kartoffeln |
|
Vleesgerechten met rund- en varkensvlees |
|
Vleesgerechten met varkensvlees
|
- Kochklopse (Königsberger Klopse) mit Kartoffelstampf und Gurkensalat
- Schweinelendchen mit Rotkohl und Thüringer Klöße - Schweinelendchen mit Mischgemüse, Salzkartoffeln und Sauce Bearnaise - Zigeunersteak (Kammscheiben mit Letscho) - Bratwurst mit Sauerkraut und Salzkartoffeln - Sauerbraten mit Rotkohl und Salzkartoffeln - Schweineschnitzel mit Pommes, Erbsengemüse und Spiegelei - Schweineschnitzel mit Salzkartoffeln und Tomatensalat - Schweineschnitzel mit Kartoffelsalat - Hamburger Schnitzel mit Blumenkohl und Salzkartoffeln - Schweineschnitzel mit Blumenkohl, Brösel und Salzkartoffeln |
|
