De Berlijnse Muur
De meest markante gebeurtenis uit de geschiedenis van de DDR is waarschijnlijk wel de (bouw van de) Berlijnse Muur.
De Muur werd gebouwd met maar één doel en dat was om te voorkomen, dat steeds meer ontevreden DDR-burgers naar het Westen zouden gaan vluchten. En niet (zoals het DDR-regime claimde) om kapitalistische westerlingen "buiten de deur" te houden.
De Muur werd gebouwd met maar één doel en dat was om te voorkomen, dat steeds meer ontevreden DDR-burgers naar het Westen zouden gaan vluchten. En niet (zoals het DDR-regime claimde) om kapitalistische westerlingen "buiten de deur" te houden.
Voorgeschiedenis van de Berlijnse Muur
Na de 2e wereldoorlog was hoofdstad Berlijn één grote ruïne als gevolg van de bombardementen door de Sovjet-Unie.
Hoewel de oorlog inmiddels voorbij was, konden de geallieerde bezetters nog niet weg. Er moesten nog een aantal zaken worden afgehandeld. Het nazi-gedachtegoed moest volledig de kop ingedrukt worden om te voorkomen, dat ze de draad weer zouden oppakken, zodra de geallieerden weer weg waren. Dit betekende, dat alle oorlogsmisdadigers opgespoord, opgepakt en berecht moesten worden.
Om zowel het denazificatieproces in gang te zetten als de rust en orde te herstellen in de bezette gebieden, werden alle Duitse grondgebieden inclusief hoofdstad Berlijn door de bezettende landen opgedeeld in vier bezettingsgebieden.
Een ieder van de bezettingsmachten kreeg een "eigen" sector toegewezen met de opdracht om de rust en orde te herstellen en de economie op de "rails" te krijgen. Na verloop van tijd zouden alle sectoren weer worden "overgedragen" aan het Duitse volk.
Hoewel de oorlog inmiddels voorbij was, konden de geallieerde bezetters nog niet weg. Er moesten nog een aantal zaken worden afgehandeld. Het nazi-gedachtegoed moest volledig de kop ingedrukt worden om te voorkomen, dat ze de draad weer zouden oppakken, zodra de geallieerden weer weg waren. Dit betekende, dat alle oorlogsmisdadigers opgespoord, opgepakt en berecht moesten worden.
Om zowel het denazificatieproces in gang te zetten als de rust en orde te herstellen in de bezette gebieden, werden alle Duitse grondgebieden inclusief hoofdstad Berlijn door de bezettende landen opgedeeld in vier bezettingsgebieden.
Een ieder van de bezettingsmachten kreeg een "eigen" sector toegewezen met de opdracht om de rust en orde te herstellen en de economie op de "rails" te krijgen. Na verloop van tijd zouden alle sectoren weer worden "overgedragen" aan het Duitse volk.
Sectoren teruggeven aan de DuitsersToen de rust en orde enigszins was hersteld, waren het de Britten en Amerikanen, die als eerste hun sectoren gingen samenvoegen in 1947. Frankrijk sloot zich een jaar later (1948) ook aan. De drie sectoren vormden samen de westelijke zijde van Berlijn (zie illustratie rechts).
De Sovjet-Unie was de laatste van de vier geallieerden, maar weigerde uiteindelijk om de Sovjet-bezettingzone (de oostelijke zijde van Berlijn) over te dragen aan de Duitsers. Al vanaf dag één waren de Sovjets bezig om elk vorm van vooruitgang op te houden door het dwarsbomen van de herstelwerkzaamheden van de westerse geallieerden. Ze wilden namelijk alle veroverde Duitse gebieden voor zichzelf houden. |
|
Toen in de westelijke bezettingszones de D-mark werd ingevoerd, verklaarde Stalin dat dit in strijd was met de gezamenlijke afspraken. Als reactie hierop sloot hij de toegangswegen af en startte daarmee de blokkade van Berlijn.
​Luchtbrug tussen West- en Oost-Duitsland
|
Vanwege de blokkade van Berlijn door Stalin (als reactie op de invoering van de D-Mark door de westerse geallieerden) was het niet meer mogelijk om de stad West-Berlijn te bereiken.
De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk creëerden een luchtbrug (zgn. Berlijnse luchtbrug), waardoor de stad alsnog bevoorraad kon worden (zie afbeelding hiernaast). De luchtbrug deed dienst van 26 juni 1948 tot 12 mei 1949. 
Rosinenbomber
|
Berlijnse luchtbrug
|
Oprichting BRD en DDR
Omdat de waarde van de oude Reichsmark enorm was gedaald door de oorlog, werd door de westerse geallieerden voorgesteld om een nieuwe munteenheid te introduceren. Toen ook dit idee werd tegengehouden door de Sovjets, was de maat vol voor de westerse geallieerden en richtten ze in 1949 de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) op.
De Sovjets reageerden enkele maanden later door de oprichting van de Duitse Democratische Republiek (DDR). De doelstelling om de bezette sectoren weer terug te geven aan de Duitsers had dus gefaald. De tweedeling van Duitsland (en Berlijn) was hiermee een feit.
De Sovjets reageerden enkele maanden later door de oprichting van de Duitse Democratische Republiek (DDR). De doelstelling om de bezette sectoren weer terug te geven aan de Duitsers had dus gefaald. De tweedeling van Duitsland (en Berlijn) was hiermee een feit.
Oost-Berlijn
De inwoners van de oostzijde van Berlijn hadden al vrij snel door, dat de Sovjet-Unie de DDR op een autoritaire wijze zou gaan besturen. Ze begonnen plannen te beramen om de DDR te ontvluchten. Er waren grofweg twee manieren om de DDR te ontvluchten: via de grens met West-Duitsland, dan wel via het westelijke deel van Berlijn. Toen de grens met West-Duitsland hermetisch werd afgesloten in mei 1952 door het DDR-regime, bleef dus het vluchten naar West-Berlijn als enige optie over.
Bouw van de Berlijnse Muur
|
|
Toen in 1961 bijna 2,6 miljoen mensen de DDR waren ontvlucht ondanks alle maatregelen, besloot Walter Ulbricht (de leider van de DDR) zonder enige aankondiging om de toegang naar West-Berlijn volledig af te sluiten door de bouw van een muur.
In de nacht van 12 op 13 augustus 1961 werden diverse strategische punten in Berlijn afgezet met prikkeldraad en militaire voertuigen. Twee dagen later werd begonnen met de bouw van de beruchte Berlijnse Muur. In eerste instantie waren dit grote betonnen blokken afgewerkt aan de bovenkant met prikkeldraad. De 1e generatie Berlijnse Muur zag er provisorisch uit, omdat veel onderdelen nog niet voorradig waren. In enkele weken tijd werd uiteindelijk heel West-Berlijn omring met een betonnen muur met prikkeldraad. Op een aantal plaatsen werden grensposten geplaatst en bemand door de Oost-Duitse grenspolitie. De grensposten hadden de opdracht om te schieten op iedereen, die wilde vluchten. In de laatste weken van de bouw van de muur vluchtten nog eens 47.433 mensen. Na de bouw van de Muur daalde het aantal vluchten overigens tot enkele honderden per jaar. |
Feiten over de Berlijnse Muur
|
|
De formele naam van de Berlijnse Muur is de antifaschistischer Schutzwall (vrij vertaald: antifascistische beschermingsmuur).
De gehele grensconstructie was 160 kilometer lang. Dat is het stuk dat heel West-Berlijn omringde. Het deel Berlijnse Muur dat de feitelijke afscheiding tussen het oosten en westen van de stad Berlijn vormde, had een lengte van 45,3 kilometer. 1e generatie (1961) Prikkeldraadomheining, harmonicagaas en betonnen blokwand 2e generatie (1962-1965) Verbeterde prikkeldraadomheining 3e generatie (1965-1975) Verbeterde betonnen muur met H-vormige betonblokken, die over elkaar pasten. 4e generatie (1975-1989) De L-vormige muur (Grenzmauer 75). |
Hieronder een geanimeerd filmpje over de Berlijnse Muur én de Duits-Duitse grens ter hoogte van het grensdorpje Hötensleben.
Vluchten langs de Berlijnse Muur
Er zijn talloze pogingen ondernomen om te vluchten naar het Westelijke deel van Berlijn. Bovengronds, ondergronds, via het water, via de lucht en soms zelf recht door de Muur. Sommige pogingen waren succesvol, maar anderen ook weer niet. Het aantal dodelijke slachtoffers aan de Berlijnse Muur is niet exact bekend, maar schommelt ergens tussen 125 en 138.
Ook aan de Oost-Duitse kant vielen slachtoffers. Het merendeel was het gevolg van vuurgevechten met vluchtelingen, maar er waren ook een aantal zelfmoordgevallen bij de Muur. Verder zijn ook tussen 1966 en 1975 vijf kinderen uit West-Berlijn verdronken in het water van de Spree tijdens het spelen, omdat ze niet gered konden worden, omdat de rivier aan de Oost-Duitse zijde lag.
Klik hier voor meer informatie over vluchten uit de DDR.
Ook aan de Oost-Duitse kant vielen slachtoffers. Het merendeel was het gevolg van vuurgevechten met vluchtelingen, maar er waren ook een aantal zelfmoordgevallen bij de Muur. Verder zijn ook tussen 1966 en 1975 vijf kinderen uit West-Berlijn verdronken in het water van de Spree tijdens het spelen, omdat ze niet gered konden worden, omdat de rivier aan de Oost-Duitse zijde lag.
Klik hier voor meer informatie over vluchten uit de DDR.
"Scheuren" in de Berlijnse Muur
Als Gorbatsjov (de leider van de Sovjet-Unie) besluit om hervormingen door te voeren, omdat de Sovjet-Unie op de rand van de economische afgrond staat, komt het communistische gedachtegoed steeds meer onder druk te staan. Verschillen Oostbloklanden ruiken "bloed" en gaan hun eigen agenda's voorop stellen.
Het SED-regime treedt ondanks de massale troepenmacht in Leipzig niet op tegen de (op dat moment nog) grootste demonstratie uit de geschiedenis van de DDR (100.000 mensen). De demonstranten eisen hervormingen en een zekere mate van democratisering van hun staat.
Het SED-regime treedt ondanks de massale troepenmacht in Leipzig niet op tegen de (op dat moment nog) grootste demonstratie uit de geschiedenis van de DDR (100.000 mensen). De demonstranten eisen hervormingen en een zekere mate van democratisering van hun staat.
12 juni 1987
Amerikaanse president Ronald W. Reagan doet een oproep aan Michail Gorbatsjov (de leider van de Sovjet-Unie) tijdens een toespraak nabij de Berlijnse Muur.
Hij spreekt de beroemde woorden uit:
"Mr. Gorbachev, open this gate!
Mr. Gorbachev, tear down this wall!”.
Amerikaanse president Ronald W. Reagan doet een oproep aan Michail Gorbatsjov (de leider van de Sovjet-Unie) tijdens een toespraak nabij de Berlijnse Muur.
Hij spreekt de beroemde woorden uit:
"Mr. Gorbachev, open this gate!
Mr. Gorbachev, tear down this wall!”.
4 juni 1989
De communistische partij lijdt zware verliezen als de regering wordt gedwongen door Lech Wałęsa v/d vakbond Solidarność (d.m.v. stakingen en onderhandelingen én met steun van de paus) om de eerste vrije verkiezingen achter het IJzeren Gordijn te organiseren.
De communistische partij lijdt zware verliezen als de regering wordt gedwongen door Lech Wałęsa v/d vakbond Solidarność (d.m.v. stakingen en onderhandelingen én met steun van de paus) om de eerste vrije verkiezingen achter het IJzeren Gordijn te organiseren.
27 juni 1989
De Oostenrijkse minister van buitenlandse zaken en zijn communistische Hongaarse collega hebben een gat in het grenshek (het IJzeren Gordijn) geknipt als teken, dat Hongarije van plan is om de grenzen te gaan openen.
De Oostenrijkse minister van buitenlandse zaken en zijn communistische Hongaarse collega hebben een gat in het grenshek (het IJzeren Gordijn) geknipt als teken, dat Hongarije van plan is om de grenzen te gaan openen.
19 augustus 1989
Als de grens tussen het Communistische Oost-Europa en West-Europa voor drie uur lang wordt opengesteld tijdens de Pan-Europese Picknick voor dorpelingen en families in de directe omgeving om samen te picknicken, maken meer dan zeshonderd DDR-burgers hier gebruik van om naar West-Duitsland te vluchten.
Als de grens tussen het Communistische Oost-Europa en West-Europa voor drie uur lang wordt opengesteld tijdens de Pan-Europese Picknick voor dorpelingen en families in de directe omgeving om samen te picknicken, maken meer dan zeshonderd DDR-burgers hier gebruik van om naar West-Duitsland te vluchten.
4 september 1989
Er vinden in de DDR (met name in Leipzig) elke maandagavond massale geweldloze protestdemonstraties plaats. Het doel van de demonstraties zijn in eerste instantie om het vrij mogen reizen onder de aandacht te brengen.
Er vinden in de DDR (met name in Leipzig) elke maandagavond massale geweldloze protestdemonstraties plaats. Het doel van de demonstraties zijn in eerste instantie om het vrij mogen reizen onder de aandacht te brengen.
11 september 1989
Hongarije besluit om de westgrens naar Oostenrijk open te zetten voor Oost-Duitse vakantiegangers. De westgrens gaat na een tijd volledig open. De West-Duitse ambassades in Praag en Warschau stromen meermalen vol met Oost-Duitse vluchtelingen, die toegelaten worden tot de Bondsrepubliek. In september komt de eerste groep van 3.000 personen aan in de BRD.
Hongarije besluit om de westgrens naar Oostenrijk open te zetten voor Oost-Duitse vakantiegangers. De westgrens gaat na een tijd volledig open. De West-Duitse ambassades in Praag en Warschau stromen meermalen vol met Oost-Duitse vluchtelingen, die toegelaten worden tot de Bondsrepubliek. In september komt de eerste groep van 3.000 personen aan in de BRD.
7 oktober 1989
Terwijl de DDR haar 40e verjaardag viert, wordt in de hele DDR gedemonstreerd zoals Arnstadt, Plauen en Berlijn.
In Leipzig worden honden en waterkanonnen ingezet tegen de circa 4.000 demonstranten.
Terwijl de DDR haar 40e verjaardag viert, wordt in de hele DDR gedemonstreerd zoals Arnstadt, Plauen en Berlijn.
In Leipzig worden honden en waterkanonnen ingezet tegen de circa 4.000 demonstranten.
9 oktober 1989
Ondanks een grote angst voor een gewapende confrontatie verzamelen zich aansluitend op het gebed om vrede in vijf kerken in Leipzig meer dan 70.000 burgers.
Ondanks een grote angst voor een gewapende confrontatie verzamelen zich aansluitend op het gebed om vrede in vijf kerken in Leipzig meer dan 70.000 burgers.
16 oktober 1989
Op deze maandag demonstreren 150.000 mensen. Veel televisieploegen zijn aanwezig. Zelfs Aktuelle Kamera zendt een kort verslag uit.
Op deze maandag demonstreren 150.000 mensen. Veel televisieploegen zijn aanwezig. Zelfs Aktuelle Kamera zendt een kort verslag uit.
23 oktober 1989
25.000 burger betogen in Leipzig. Ook in andere steden zijn er massaprotesten.
25.000 burger betogen in Leipzig. Ook in andere steden zijn er massaprotesten.
30 oktober 1989
De demonstratie in Leipzig telt circa 300.000 deelnemers, die uit alle hoeken van de DDR naar Leipzig trekken.
De demonstratie in Leipzig telt circa 300.000 deelnemers, die uit alle hoeken van de DDR naar Leipzig trekken.
4 november 1989
In Oost-Berlijn vindt de eerste legale protestdemonstratie plaats met ruim 500.000 betogers voor vrije verkiezingen en de vrijheid van drukpers, vergadering en meningsuiting.
In Oost-Berlijn vindt de eerste legale protestdemonstratie plaats met ruim 500.000 betogers voor vrije verkiezingen en de vrijheid van drukpers, vergadering en meningsuiting.
6 november 1989
De grootste maandagdemonstratie in Leipzig vindt plaats in de stromende regen. Circa 400.000 deelnemers eisen hervormingen.
De grootste maandagdemonstratie in Leipzig vindt plaats in de stromende regen. Circa 400.000 deelnemers eisen hervormingen.
7 november 1989
De DDR-regering treedt af.
De DDR-regering treedt af.
Val van de Berlijnse Muur
Politburo-woordvoerder Günter Schabowski stelt (mede door een communicatiefout) tijdens een ingelaste persconferentie op 9 november 1989, dat Oost-Duitse burgers binnenkort zonder visum naar het Westen mogen reizen. Onmiddellijk volgde de vraag wanneer deze regel in werking zou treden. Schabowski bladerde in zijn papieren, keek op, en zei toen: "Dat geldt - voor zover ik weet - ... vanaf nu." Het was 18.57 uur.
Enkele uren later stromen duizenden DDR-burgers al naar de grens met West-Berlijn, die nog vóór 22.00 uur open gaat onder druk van de bevolking. De Berlijnse Muur viel op 9 november 1989.
Te midden van een grandioos volksfeest hakten velen een stuk beton uit het bouwwerk. Het was maar de vraag hoe de Sovjet-Unie zou reageren op de val van de Muur. Maar Moskou liet al snel blijken niet te zullen ingrijpen.
De grens was definitief open en de Muur was gevallen.
Elf maanden later op 3 oktober 1990 was de hereniging van West- en Oost-Duitsland een feit. Dit is inmiddels een nationale feestdag, de Tag der deutschen Einheit. In 1991 werden nagenoeg alle fysieke resten van de Muur afgebroken en werden brokken als souvenir verkocht.
Berlijn zou uiteindelijk meer dan veertig jaar een verdeelde stad zijn, waarbij het oostelijke deel als hoofdstad fungeerde voor de Duitse Democratische Republiek en het westelijke deel als een enclave van West-Duitsland.
Enkele uren later stromen duizenden DDR-burgers al naar de grens met West-Berlijn, die nog vóór 22.00 uur open gaat onder druk van de bevolking. De Berlijnse Muur viel op 9 november 1989.
Te midden van een grandioos volksfeest hakten velen een stuk beton uit het bouwwerk. Het was maar de vraag hoe de Sovjet-Unie zou reageren op de val van de Muur. Maar Moskou liet al snel blijken niet te zullen ingrijpen.
De grens was definitief open en de Muur was gevallen.
Elf maanden later op 3 oktober 1990 was de hereniging van West- en Oost-Duitsland een feit. Dit is inmiddels een nationale feestdag, de Tag der deutschen Einheit. In 1991 werden nagenoeg alle fysieke resten van de Muur afgebroken en werden brokken als souvenir verkocht.
Berlijn zou uiteindelijk meer dan veertig jaar een verdeelde stad zijn, waarbij het oostelijke deel als hoofdstad fungeerde voor de Duitse Democratische Republiek en het westelijke deel als een enclave van West-Duitsland.
Bron: www.wikipedia.nl
