DDR-Lexicon (H t/m N)
"Wat was de officiële benaming voor de dopingprogramma van de DDR?", "Wie waren Peter Fechter en Günter Litfin?" en "Wat hield Operatie Ochsenkopf in?".
Met de juiste zoekopdracht kun je (nagenoeg) elk feitje vinden, die je zoekt over de DDR.
Selecteer CTRL + F op je desktop/laptop (of CMD + F op je iMac/MacBook) en zoek het gewenste onderwerp even op.
Met de juiste zoekopdracht kun je (nagenoeg) elk feitje vinden, die je zoekt over de DDR.
Selecteer CTRL + F op je desktop/laptop (of CMD + F op je iMac/MacBook) en zoek het gewenste onderwerp even op.
|
Kurt Hager was een Oost-Duitse staatsman en lid van de SED, die bekend werd als de belangrijkste ideoloog van de partij en besloot vele culturele en educatieve beleid in Oost-Duitsland.
|
|
Het Haus der Elektroindustrie (in de volksmond: Haus der Elektrotechnik (HdE)) is een gebouw aan de Berlijnse Alexanderplatz met de adressen Alexanderstraße 1, 3 en 5. Tot juni 2006 had het hele gebouw het adres Alexanderplatz 6. Het bood van 1969 tot 1990 onderdak aan het ministerie van Elektrotechniek en Elektronica van de DDR (Ministerium für Elektrotechnik und Elektronik der DDR) en andere (onderdelen van) gelieerde bedrijven.
In de jaren '90 had de Treuhandanstalt hier zijn hoofdkwartier. Van 1999 tot 2011 was het voormalige HdE de zetel van het Bondsministerie voor Milieu, Natuurbehoud en Nucleaire Veiligheid, en van 1999 tot 2009 was er ook het Bondsministerie voor Gezinszaken in ondergebracht. Sinds medio jaren 2010 wordt het alleen nog gebruikt voor kleinschalige doeleinden op de begane grond; op de lange termijn is sloop niet uitgesloten. |
|
De HO (Handelsorganisation) was een (detailhandels) organisatie in volkseigendom in de DDR.
De HO werd in 1948 opgericht. De winkels boden levensmiddelen en gebruiksartikelen zonder distributiebonnen aan. De prijzen in de HO-winkels lagen destijds hoger, dan bij winkels, die wél via het distributiesysteem werkten. De HO werd in een hoog tempo opgezet. In 1950 waren er reeds 2.300 HO-winkels die ongeveer een kwart van de detailhandelsomzet in de DDR voor hun rekening namen. In 1960 waren er 35.000 HO-winkels met een omzetaandeel van ruim 37%. Naast de HO-winkels bestond in de DDR de Konsum-keten. Die winkels hadden een coöperatieve opzet. Naast winkels exploiteerde de HO restaurants, warenhuizen en hotels. In de meeste steden in de DDR bestonden de Centrum warenhuizen van de HO. Na de Duitse Hereniging is de Handelsorganisation door de Treuhandanstalt stopgezet. |
|
De Helsinki-akkoorden vormen de slotverklaring van de Conferentie over Veiligheid en Samenwerking in Europa (later hernoemd naar OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa), die plaatsvond in 1975 te Helsinki. De slotverklaring werd ondertekend door 35 landen uit beide toenmalige militaire machtsblokken van de Koude Oorlog.
Een deel van deze verklaring ging over mensenrechten. Andere onderdelen gingen over samenwerking op het gebied van economie, wetenschap, technologie, milieu, veiligheidsvraagstukken en humanitaire zaken. Het deel over de mensenrechten werd een basis waarop veel dissidenten en mensenrechtenorganisaties in het Oostblok zich beriepen. Opvallend is dat men na het tekenen van de akkoorden naar huis ging met het idee een akkoord over veiligheid te hebben getekend, terwijl men de akkoorden tien jaar later voornamelijk zag als een akkoord over mensenrechten. |
|
Joachim Herrmann was de hoofdredacteur van Neues Deutschland en een lid van het Politbureau van het Centraal Comité van de SED.
|
|
Hinterlandmauer
|
Hinterlandmauer betekent letterlijk vertaald achterland muur.
De Berlijnse Muur bestond in feite niet uit één, maar uit twee rijen betonnen muren, die parallel aan elkaar werden gebouwd met daartussen de zgn. Todesstreifen (doodsstroken). Zie afbeelding hiernaast. De hinterlandmauer was de muur aan de DDR-zijde van Berlijn. Dit was de muur, die de Oost-Duitsers zagen als ze naar West-Berlijn keken. Als je over de hinterlandmauer klom, kwam je op een strook land vol met versperringen en barricades. Deze waren bedoeld om vluchters uit Oost-Berlijn tegen te houden, dan wel op te houden, totdat ze werden ontdekt door de grenswachten in de wachttorens. Als je voorbij de versperringen was, kwam je bij de voorste muur. Dit was de feitelijke grens met West-Berlijn. Als je ook over de voorste muur was geklommen, was je in West-Berlijn. |
|
Erich Honecker was de voorlaatste Staatsraadvoorzitter van de Duitse Democratische Republiek (DDR). Honecker droeg de titel "Held van de Duitse Democratische Republiek".
Hij was verantwoordelijk voor de repressie van de tegenstanders van het Oost-Duitse regime. Na de val van de Berlijnse Muur en de daarop volgende Duitse hereniging werd Honecker aangeklaagd wegens doodslag in gemeenschap in 192 gevallen. Door gezondheidsproblemen kwam het echter nooit tot een veroordeling. Honecker mocht naar zijn familie in Chili vertrekken en stierf een jaar later op 81-jarige leeftijd aan leverkanker in de Chileense hoofdstad Santiago. Postuum werden zijn Moabiter Notizen gepubliceerd. Erich Honecker was getrouwd met Margot Honecker-Feist, een Oost-Duits communistisch politica. Zij was van 1963 tot 1989 minister van Volksonderwijs. |
|
HVA
|
De Hauptverwaltung Aufklärung (HVA) was de buitenlandse inlichtingendienst van de MfS.
De belangrijkste taak van de HVA was het vergaren van buitenlandse inlichtingen door de inzet van o.a. politieke, militaire, economische en technologische spionage. Daarnaast werden operaties uitgevoerd door de HVA tegen westerse inlichtingendiensten, sabotage activiteiten en kleinschaligere maatregelen zoals de plaatsing van artikelen in westerse kranten in het operatiegebied Bondsrepubliek Duitsland en West-Berlijn en een aantal andere landen. Een bekende methode, die de HVA inlichtingendienst toepaste in het buitenland is de Romeo-methode. De taak van de Romeo-agenten bestonden uit het inwinnen van inlichtingen via de secretaresses van West-Duitse politici door ze verliefd te laten worden op hen, zodat ze emotioneel afhankelijk werden. Soms werden zelfs schijnhuwelijken uitgevoerd met hun slachtoffers. De (vaak ongehuwde en eenzame) vrouwen, die van tevoren door Oost-Duitse deskundigen werden uitgepikt, gaven geheime documenten uit hun werkgebied door aan hun geliefden zonder dat ze in de gaten hadden wie de werkelijke opdrachtgever was. Sinds het begin van de jaren '80 werd militaire spionage steeds belangrijker. De Sovjet-Unie, de SED-leiding en de Minister van Staatsveiligheid Erich Mielke verwachtten van de HVA, dat ze essentiële informatie zou inwinnen van de supermachten, zodat vroegtijdige opsporing van voorbereidingen op een mogelijke oorlog mogelijk werd. |
|
|
Het IJzeren Gordijn was in de eerste plaats een grens door Europa, een scheidingslijn tussen het communistische zogenaamde 'Oostblok' (de Sovjet-Unie en haar vazalstaten of "satellietstaten" in Oost-Europa) en het kapitalistische 'Westen' (westerse landen onder aanvoering van de Verenigde Staten van Amerika).
De grens ontstond na de Tweede Wereldoorlog en werd vrij abrupt afgebroken na de ineenstorting van de macht van de communistische partijen in Oost-Europa en het uiteenvallen van het Sovjetimperium. |
|
IMOG
|
IMOG (Internationale Maatschappij tot Overneeming van Goederen) was een Rotterdamse scheepvaart- en transportbedrijf, die was opgericht in 1954 vanuit een behoefte om goederen te controleren en te vervoeren van/naar (hoofdzakelijk) Oost-Europa. IMOG was een zgn. KoKo-bedrijf.
KoKo-bedrijven waren bedrijven gevestigd in het "Westen", die (in)direct onder de invloed stonden van het Oost-Duitse regime en tot doel hadden om (geheimelijk) bij te dragen in het beperken van de tekorten op de handelsbalans van de DDR én het genereren van westerse deviezen. De aandeelhouders waren Toepfer International in Hamburg (16,5 %), Moksel in Buchloch bij Munchen (16,5 %), DSR Line Rostock (20 %), Deutsche Binnenreederei (12 %) en Deutrans (35 %). De laatste 3 bedrijven waren voormalige DDR-staatsbedrijven, die gezamenlijk 67 procent van de aandelen van IMOB in handen hadden. De IMOB en andere vergelijkbare transportbedrijven uit West-Europa waren ideaal voor het DDR-regime om hun Oost-Duitse exportproducten "aan de man" te brengen in ruil voor broodnodige westerse valuta. Andersom kon de DDR via deze transportbedrijven grondstoffen/(eind)producten importeren, die schaars (zo niet onvindbaar) waren in de DDR. Op deze wijze heeft KoKo meer dan 25 miljard valutamark gegenereerd en bijgedragen tot het beperken van de tekorten op de handelsbalans van de DDR en het voorzien in acute kredietbehoeften op korte termijn. Na die Wende van 1989 ging het bergafwaarts met IMOG. Na de privatisering van DSR, de Deutsche Binnenreederei en de liquidatie van Deutrans in 1993 kwamen de aandelen onder controle van de Treuhandanstalt, het Berlijnse instituut, dat de privatisering uit (uit)verkoop van de vroegere staatsbedrijven regelt. Ondanks de verwoede pogingen van IMOG-directeur Jan van der Valk om het bedrijf in leven te houden, werden de leegroof van de bedrijfskas door aandeelhouders kort na die Wende en de passieve houding van de Treuhand in de jaren daarna om het bedrijf te redden desastreus. IMOG werd uiteindelijk in 1993 failliet verklaard. Klik hier voor een publicatie over de aanloop naar het faillissement van IMOG. |
|
De IM's waren de zogeheten informanten, die uit eigen beweging, door chantage, dan wel via andere vormen van onderdrukking (in opdracht van de Stasi) de bevolking in de gaten hielden.
In 1989 had het Ministerium für Staatssicherheit (afgekort Stasi) rond de 180.000 Inoffizielle Mitarbeiter (IM's) en 90.000 officiële 'ambtenaren' in dienst. Op een bevolking van ruim 16 miljoen mensen wil dat zeggen dat één op de zestig DDR-burgers een spion was. Informanten controleerden bovendien niet alleen, maar voerden ook met regelmaat vuilere karweitjes uit, zoals het in diskrediet brengen van politiek tegenstanders. De officiële medewerkers hadden een militaire rang en oefenden zelf nauwelijks informantenactiviteiten uit. Zij 'runden' de informanten, bedachten nieuwe operaties, analyseerden het materiaal en zorgden ervoor dat het Politbureau alles te weten kwam. |
|
De Interkosmos programma was een Sovjet ruimteprogramma, die bedacht is om Sovjet bondgenoten te ondersteunen bij (on)bemande ruimtemissies.
Het programma bevatte de geallieerde Oost-Europese landen uit de Warschaupact, CoMEcon en andere socialistische landen zoals Afghanistan, Cuba, Mongolië en Vietnam. Daarnaast deden ook landen mee met Sovjet sympathieën zoals India, Syrië en zelfs Frankrijk en Oostenrijk ondanks hun kapitalistische achtergronden. |
|
Onder de naam Intershop richtte de DDR op 14 december 1962 een reeks winkels op, waar westerse artikelen aangeschaft konden worden met buitenlandse valuta door niet-DDR-burgers zoals tabak en alcohol. Het doel was om converteerbare valuta te genereren. Iets waar een enorme behoefte aan was in de DDR. Oost-Duitse marken werden derhalve niet geaccepteerd in de Intershops. Klanten moesten overigens nog wel hun paspoort tonen bij de aankopen.
DDR-burgers konden geen aankopen doen in de Intershops, gezien het bezit van buitenlandse valuta formeel verboden was in de DDR. De Intershops stonden onder streng toezicht van de geheime dienst (de Stasi), waardoor het erg riskant was om dergelijke pogingen te ondernemen. Dit neemt niet weg, dat de doorgaans (kwalitatief betere) westerse producten in de Intershops heel erg gewild waren door de Oost-Duitse bevolking vanwege hun kwaliteit, schaarsheid en exclusiviteit. Overigens was het algemeen bekend, dat Oost-Duitsers (ondanks het verbod) "Westgeld" bezaten. Om DDR-burgers te stimuleren de (in omloop zijnde) buitenlandse valuta uit te geven, werden in 1979 de zogenaamde forumcheques in het leven geroepen. DDR-burgers konden hun West-Duitse Marken inwisselen voor forumcheques bij de filialen van de staatsbank van de DDR tegen een koers van 1 DM = 1 Mark (Forumcheque), zodat ze alsnog inkopen konden doen bij de Intershops. Gaandeweg (vanaf het midden van de jaren tachtig) werden rechtstreekse aankopen door DDR-burgers met West-Duitse D-Marken vaak gewoon gedoogd. De eerste (nog mobiele) shops werden geopend op het Berlijnse station Friedrichstraße. Hier werden voornamelijk sigaretten verkocht tegen een prijs die lager lag dan in West-Berlijn. Later werd het assortiment uitgebreid met alcoholische dranken, maar ook (naast producten uit het westen) met producten, die in de DDR werden geproduceerd voor de westerse markt. Reeds in 1962 werd een omzet van 1 miljoen Westduitse D-Mark gehaald. In 1974 waren er reeds 271 Intershops, een aantal dat in de jaren tachtig groeide tot 380. In het begin werd de Intershop-handel door Mitropa georganiseerd. In de Interhotels werd een roomservice ingevoerd waar met vrije valuta kon worden betaald. Later werden de zaken uitgebreid en werden Intershops geopend aan grensovergangen en langs transitoroutes. In de Intershops mocht niet gefotografeerd worden, waardoor er weinig foto's voorhanden zijn. |
|
De interzonepas was een persoonlijk document dat op 30 juni 1946 officieel werd ingevoerd door de vier bezettingsmachten van het Duitse Rijk, waarmee burgers van de bezettingszones tussen de binnenste Duitse zones konden reizen (interzonaal verkeer).
De reisbeperkingen tussen de Britse en Amerikaanse bezettingszones werden een maand later alweer opgeheven op 23 juli 1946. Frankrijk volgde pas een aantal jaren later op 25 november 1953. Door het afschaffen van de interzonepas was een persoonsbewijs voldoende om te kunnen reizen tussen de verschillende bezettingszones van de westelijke geallieerden. De DDR-regering volgde dit voorbeeld, zodat bezoeken aan de DDR nu alleen nog afhankelijk waren van de verblijfsvergunning die DDR-burgers moesten aanvragen voor bezoekers uit het westen van Duitsland. |
|
Jugendtourist reisbureau
|
Het Jugendtourist reisebüro was het reisbureau, waarmee de FDJ vaak tripjes naar andere Oost-Europese landen organiseerde.
Dit was dé manier om naar het buitenland te reizen zoals de Sovjet-Unie, Bulgarije, Cuba etc. Het was ook mogelijk om reizen aan te vragen naar de NSW (NSW = Niet Socialistische economische ruimten). Je moest dan een aanmelding invullen, laten beoordelen door je school / FDJ-secretaris / directeur van je werk en vervolgens bij Jugendtourist reisbureau indienen. |
|
De Junge Welt was een tijdschrift van de Freie Deutsche Jugend.
|
|
De Kampfgruppen der Arbeiterklasse (KdA) was een paramilitaire organisatie in de DDR, die werd opgericht na de volksopstand van 1953 en is opgeheven in 1990. De KdA was georganiseerd als een infanterie-eenheid en het was een aanvulling op de Nationale Volksarmee en de Volkspolizei. De Kampfgruppen werden ingezet als veiligheidstroepen in het achterland bij oorlogssituaties en bij oproer van politieke aard zoals protesten tegen de overheid.
Rekrutering werd gedaan in fabrieken en andere ondernemingen, door een speciale tak van de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED). Lidmaatschap was vrijwillig, maar SED-partijleden waren verplicht voor een bepaalde tijd dienst te doen in de Kampfgruppen. De grotere bedrijven in de DDR hadden allemaal een eigen Kampfgruppe. De KdA viel onder bevel van het Centrale Comité (Zentralkomitee) (ZK) van de SED. Het was in feite een partijleger. Alle orders en beslissingen kwamen van het Politbureau van het ZK. Trainingen en materiaal werden verzorgd door de Volkspolizei. |
|
De Kasernierte Volkspolizei (KVP) was de voorloper van de Nationale Volksarmee van de DDR.
Het hoofdkwartier van de Kasernierte Volkspolizei was gevestigd in de Oost-Berlijnse wijk Adlershof en vanaf 1954 in Strausberg ten noordoosten van Berlijn. In 1956 werd de Kasernierte Volkspolizei omgevormd tot het leger van de DDR, de Nationale Volksarmee. |
|
Kaufhalle
|
Met Kaufhalle werden de winkels in de DDR genoemd met grote, niet-ruimtelijk ingedeelde etages met een self-service principe.
Hier werden vooral voedsel en bederfelijke goederen, maar ook hygiënische producten en reinigingsproducten producten verkocht. De term Kaufhalle was heel ongewoon aangezien dergelijke winkels in West-Duitsland supermarkt werden genoemd. De term Kaufhalle wordt nog steeds gebruikt in de omgangstaal van de voormalige DDR-landen en verwijst vandaag de dag meestal naar grotere supermarkten. |
|
Heinz Keßler was een Oost-Duitse generaal en minister van Defensie van de vroegere DDR.
|
|
De Klappfix was een vouwwagen van Nederlandse komaf, die in de voormalige DDR werd geproduceerd. Oost-Duitsers gebruikten deze regelmatig om naar de camping of de strand te gaan.
|
|
Helmut Kohl was een Duits conservatief politicus en staatsman. Hij was bondskanselier van Duitsland van 1982 tot 1998 (tot 1990 alleen van West-Duitsland en van 1990 tot 1998 van het herenigde Duitsland) en voorzitter van de Christendemocratische Unie (CDU) van 1973 tot 1998.
Zijn 16-jarige ambtsperiode was de langste van alle Duitse kanseliers sinds Otto von Bismarck, en kende het einde van de Koude Oorlog. Kohl wordt door velen beschouwd als de hoofdarchitect van de Duitse hereniging, en wordt samen met Franse president François Mitterrand beschouwd als de architect van het Verdrag van Maastricht, die de Europese Unie oprichtte. |
|
De Afdeling Handelscoördinatie (Duits: der Bereich Kommerzielle Koordinierung (BKK)), kortweg KoKo genoemd, werd op 1 oktober 1966 opgericht in het toenmalige Ministerie van Buitenlandse en Intra-Duitse Handel (MAI) van de DDR en was gevestigd op de Wallstraße 18 in Berlijn.
De KoKo-afdeling had tot taak om (buiten het staatsplan om) een maximale winst in valuta te genereren door coördinatie van commerciële activiteiten en nam daardoor inhoudelijk en juridisch een bijzondere positie in binnen het ministerie. Op deze wijze heeft KoKo meer dan 25 miljard valutamark weten te genereren en hiermee bijgedragen tot het beperken van de tekorten op de handelsbalans van de DDR alsmede het voorzien in acute kredietbehoeften op korte termijn. Hiervoor maakten ze gebruik van meer dan 3.000 werknemers en beschikten ze over een netwerk van bedrijven en contacten met de politiek, het bedrijfsleven, de inlichtingendiensten en handelaren. |
|
Konsum was het merk en de korte benaming van Zu Konsument. De Konsument-warenhäuser was de grootste winkelketen in de DDR. In bijna elke stad zat een warenhuis van Konsument. "Zum Konsum gehen" was een vaak gebruikte uitdrukking. Klanten konden coupons sparen voor een terugbetaling aan het einde van het jaar. Uit de coöperatie ontstonden na de Duitse hereniging van 1990 verschillende kleine verbanden die tot op heden nog bestaan.
De warenhuisketen Zu Konsument viel onder Konsumgenossenschaft, een coöperatie in de DDR die levensmiddelenwinkels en warenhuizen organiseerde. De Konsumgenossenschaft werd opgericht in 1945. In 1980 waren er meer dan 35.000 verkooppunten, bijna 6.000 horecagelegenheden en meer dan 1.000 (productie)bedrijven voor niet-houdbare levensmiddelen. Konsument-versandhaus De Konsument-versandhaus was de postordertak van de Konsument warenhuisketen. De catalogi van de Konsument-postorderbedrijf in Karl-Marx Stadt boden een ruime keuze aan kleding, schoenen, tassen, juwelen, radios, meubelen. Door tekorten werd deze tak opgeheven. |
|
Reisbureau Kontakt
|
Reisbureau Kontakt was de enige reisbureau in Nederland, waar je reizen kon boeken naar de DDR.
In feite diende de reisbureau als dekmantel om bepaalde activiteiten van de DDR in het Westen te financieren door de geldstromen van/naar de DDR te verdoezelen. De directeur van het reisbureau dhr. F.J.F. (Frans) Uijnen zat tevens in het bestuur van de vereniging Nederland-DDR. “Van de verkochte reizen kregen we een bepaald percentage provisie.” zegt Uijen. Secretaris Neijts vertelt dat hij één keer per jaar in Berlijn een koffer geld in ontvangst nam. “Een deel van dat geld dat kreeg ik altijd in briefjes van 10, 25, honderdjes. Nog vaak smerig en vies, maar gewoon wat de Nederlanders hadden betaald. Eén keer 50.000 gulden, meestal 20.000.” Alleen de boekhouder wist ervan, zo zegt Neijts. Die boekte het ergens weg. “Als giften van bedrijven, van leden, weet ik het, hij boekte het weg.” Verder was alleen de ambassade op de hoogte. Bron: Andere Tijden |
|
De Koude Oorlog was een periode van gewapende vrede tussen de communistische en de kapitalistische wereld in de tweede helft van de 20e eeuw.
Het kapitalistische westerse blok werd geleid door de Verenigde Staten (VS). De communisten stonden voornamelijk onder leiding van de Sovjet-Unie (USSR), of waren verbonden met communistisch China. Voor het Westen werd ook wel de term "eerste wereld" gebruikt, terwijl de communistische wereld de "tweede wereld" was. Landen die noch bij het kapitalistische, noch bij het communistische blok wilden behoren noemden zich Niet-Gebonden Landen. Zij vormden de "derde wereld", een begrip dat tegenwoordig ook voor ontwikkelingslanden gebruikt wordt. De term "koude oorlog" (van het Engelse cold war) werd voor het eerst gebruikt door de schrijver George Orwell in 1945, in een essay in de Tribune, een Britse krant. Hij waarschuwde voor een nieuwe wereldorde van totalitaire staten. Herhaaldelijk deden zich tijdens de Koude Oorlog momenten voor waarbij de vrees rees dat plaatselijke conflicten en confrontaties konden escaleren tot een Derde Wereldoorlog, zoals de Koreaanse Oorlog die uitbrak in 1950, de Hongaarse Opstand in 1956 en de Cubacrisis in 1962. |
|
Bruno Kreisky is een voormalige Oostenrijkse minister van Buitenlandse Zaken en bondskanselier.
Kreisky staat m.n. bekend om zijn internationale activiteiten op het gebied van detente en Midden-Oostenpolitiek, waaronder de drie dagen, die hij in het voorjaar van 1978 tijdens een staatsbezoek als Oostenrijkse Bondskanselier doorbracht in Oost-Berlijn. Na het Staatsverdrag van mei 1955 was Oostenrijk een neutrale staat geworden. Kreisky probeerde de positie van Oostenrijk in de internationale betrekkingen te bevestigen door "actief" vorm te geven aan het neutraliteitsbeleid. Dit omvatte ook een "nabuurschapsbeleid", dat enigszins verschilde van de West-Duitse "Ostpolitik". Kreisky's doel (naar eigen zeggen) was het idee van een ondoordringbaar Oostblok" tegen te gaan met een beleid van individuele bilaterale betrekkingen. Aanvankelijk besteedde Kreisky geen bijzondere aandacht aan de DDR. De vroegere staten van de Donaumonarchie stonden hem dichter bij. Bovendien waren er (vóór het Basisverdrag van december 1972) duidelijke grenzen aan de verdieping van de bilaterale betrekkingen met de DDR, waardoor de betrekkingen met de Bondsrepubliek Duitsland onherroepelijk voorrang hadden. Niettemin kan een beschrijving van de Oostenrijkse neutraliteit niet voorbijgaan aan de betrekkingen tussen Wenen en Oost-Berlijn. Dit blijkt vooral uit het staatsbezoek van Kreisky. Met het bezoek heeft hij het handelsmerk "actief neutraliteitsbeleid" verder uitgebreid: Hij was de eerste westerse regeringsleider die een staatsbezoek aan de DDR bracht. Bron: www.sehepunkte.de (nagenoeg letterlijk geciteerd!!!) |
|
Egon Krenz is een voormalig Oost-Duits politicus.
Van 1971 tot 1990 was Krenz lid van de Volkskammer (parlement) en van 1981 tot 1984 lid van de Staatsraad (uitvoerende macht van de regering). Van 1983 tot 1989 was Krenz secretaris van het Centraal Comité van de SED en lid van het Politbureau. Eind oktober 1989 bewerkstelligde hij samen met anderen (waaronder Günter Schabowski) de val van Erich Honecker. Na de val van Honecker werd Krenz staats- en partijleider. Op 3 november 1989 tekende Krenz als voorzitter van de Nationale Verteidigungsrat het bevel 11/89 niet te schieten op demonstranten in het grensgebied. De volgende dag vond in Oost-Berlijn de eerste grote legale protestdemonstratie plaats op de Alexanderplatz met ruim 750.000 betogers. In december 1989, na de Val van de Berlijnse Muur op 9 november, trad hij terug uit zijn functies. |
|
De Kulturbund (Cultuurbond) was één van de massaorganisaties in de voormalige DDR.
De Kulturbund werd in 1945 in opdracht van de militaire administratie van de Sovjet-bezettingszone in Duitsland opgericht. Doel van de Kulturbund was het propageren van een anti-fascistische en democratische cultuur in Duitsland. Vanaf de jaren vijftig werd de KB steeds meer een instrument van de communistische SED. Rond 1985 telde de KB ongeveer 265.000 leden. Organisatorisch gezien was de Kulturbund in diverse afdelingen (Arbeitsgruppen) ingedeeld, zoals de Vereniging voor de Fotografie, de Vereniging van de Vaderlandse Geschiedenis enz. |
|
Kundi is een figuur, die in de jaren 1950 werd ontworpen door tekenaar en auteur Richard Hambach.
Kundi diende als mascotte voor gezondheidsvoorlichting aan kinderen. In animatiefilms van de DEFA, in tijdschriften, geïllustreerde brochures en promotieartikelen bracht de figuur de basisbeginselen van gezondheid en hygiëne op een kindvriendelijke manier over. Kundi verscheen ook in stripverhalen in het geïllustreerde vrouwenblad Für Dich. Kundi had een telefoon, een controle-monitor en een magische telescoop waarmee hij in kinderkamers kon kijken om hygiënetekorten te ontdekken. Vanwege de mogelijke negatieve associatie van dit "toezicht" met de praktijken van de Staatsveiligheid scheidde het Hygiënemuseum zich na de val van de Berlijnse Muur af van "Kundi". |
|
De kunsttentoonstellingen van de DDR waren een initiatief van het DDR-regime om enerzijds een onafhankelijke "socialistische nationale cultuur" te creëren in het kader van het socialistische cultuurbeleid en anderzijds om tegemoet te komen aan de "groeiende artistieke en esthetische behoeften van het werkende volk". Deze tentoonstellingen vonden plaats in Dresden tussen 1946 en 1988.
Terwijl de eerste tentoonstellingen nog in het teken stonden van de pathos van de wederopbouw, werden de jaren zestig gedomineerd door beelden die in het kader van de Bitterfeldweg werden gemaakt. Naast de "klassieke" tentoonstellingscategorieën zoals schilderkunst, grafiek en beeldhouwkunst werden tijdens de laatste tentoonstellingen steeds meer de nieuwste werken en ontwikkelingen op het gebied van mode, design, commerciële grafiek, fotografie en kunstnijverheid getoond. Uit de (gestaag) stijgende aantallen kunstenaars en bezoekers bleek de toenemende populariteit van deze tentoonstellingen. Het kunstbelang kwam overigens niet altijd op de eerste plaats. De kunsttentoonstellingen in de DDR waren altijd een politieke kwestie. Hoewel functionarissen als Willi Sitte, Bernhard Heisig en Walter Womacka een prominente plaats kregen in de tentoonstelling, werden (zelfs uren voor de opening van de tentoonstelling) werken verplaatst of zelfs uit de tentoonstelling verwijderd op instigatie van SED-kaderleden. |
|
Een Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft (LPG) was een collectieve boerderij ten tijde van de DDR. De LPG leek sterk op de kolchozen in de Sovjet-Unie. Naast de LPG kende de DDR ook het Volkseigenes Gut (VEG), dat was gemodelleerd naar de sovchozen in de Sovjet-Unie. Ook bestond de Gärtnerische Produktionsgenossenschaft (GPG), die zich richtte op de tuinbouw.
|
|
Liberaldemokratische Partei Deutschlands (LDPD of LDP, Liberaal-democratische Partij van Duitsland), was een Oost-Duitse politieke partij.
De LDPD werd op 5 juli 1945 in de Sovjet-bezettingszone in Duitsland opgericht. De oprichters waren meestal afkomstig uit de liberale partijen ten tijde van de Weimarrepubliek, de links-liberale Duitse Democratische Partij (Deutsche Demokratische Partei, DDP) en de conservatief-liberale Duitse Volkspartij (Deutsche Volkspartei, DVP). Een aantal oprichters was echter nog nooit lid geweest van een partij. De meeste oprichters waren van protestantsen huize. |
|
De handelsbeurs van Leipzig (Duits: Leipziger Messe) is een grote handelsbeurs die bijna duizend jaar teruggaat. Na de Tweede Wereldoorlog viel Leipzig op het grondgebied van Oost-Duitsland, waarna de handelsbeurs van Leipzig één van de belangrijkste handelsbeurzen van Comecon werd en van oudsher een ontmoetingsplaats was voor zakenlieden en politici van beide kanten van het IJzeren Gordijn.
In 1996 werd een nieuwe beurs geopend genaamd Congress Center Leipzig. Op het beursterrein van Leipzig wordt tegenwoordig gebruikt voor winkels, evenementen en kunstschaatsevenementen, hoewel veel gebieden leeg en ongebruikt zijn. |
|
Günter Litfin was het tweede slachtoffer aan de Berlijnse Muur. Toen hij bij een mislukte poging om de rivier de Spree over te zwemmen zijn handen omhoog deed als teken van overgave, werd hij doodgeschoten.
|
|
Siegfried Lorenz is een voormalig jeugd- en parteifunctionaris (SED) in de DDR. Hij was lid van het Politbureau van het Centraal Comité van de SED en de eerste secretaris van de SED district leiderschap Karl-Marx-Stadt.
|
|
Lothar de Maizière is een Duits politicus en de 1e (en tevens laatste) democratisch gekozen minister-president van de voormalige DDR)
Lothar de Maizière was sinds 1956 lid van de (Oost-Duitse) CDUD. Van 1965 tot 1973 was hij muzikant in diverse orkesten. In 1985 werd hij lid van Associatie van Protestantse Kerken, waarvan hij later vicevoorzitter werd. In 1987 werd hij lid van de commissie Kerkzaken van de CDUD. In november 1989 (na de Val van de Muur) werd hij voorzitter van de CDUD. Onder zijn leiding trad de CDUD uit het Nationaal Front (een overkoepelende organisatie waarin enkele toegestane partijen onder leiding van de SED stonden). |
|
|
Het voormalige Hotel Lunik (Russisch voor "kleine maan") was het adres in de DDR-tijd, die de westerse ambachtslieden aandeden, die betrokken waren bij de bouw van de nieuwe staalfabriek in Eisenhüttenstadt, die op 19 september 1951 in bedrijf werd genomen als de belangrijkste ijzer- en staalfabriek van de DDR.
In Hotel Lunik was er onder andere een Intershop aanwezig, waar men West-Duitse goederen of goederen uit de DDR konden kopen met West-Duitse D-marks of Forum-cheques. Toen het hotel (na de hereniging in 1989) zijn activiteiten staakte, wisselde het verscheidene malen van eigenaar (steeds zonder voorwaarden). Inmiddels staat het hotel al jaren leeg en volledig vervallen. Het is niet meer dan een grijs betonnen blok met ingegooide ramen. De benedenverdieping is dichtgespijkerd met (met graffiti besmeurde) houten planken, het pleisterwerk bladdert af. De huidige eigenaar, die het voormalige hotel sinds 2009 in bezit heeft, ziet geen heil om het (ooit zo) statige hotel in ere te herstellen. In 2007 is de film Lunik uitgebracht, waarin het voormalige hotel als decor heeft gediend. |
|
De Majakowskiring is een ellipsvormige straat in het Berlijnse stadsdeel Niederschönhausen in het district Pankow. De Majakowskiring genoot bekendheid omdat hier veel leidende figuren uit de DDR-regering woonden. "Gewone" burgers hadden geen toegang tot de wijk.
Voor meer aanvullende info: "Es war einmal..." van Wilfred Legebeke |
|
Maschinen-Traktoren-Stationen (MTS) (vanaf 1964 KfL (Kreisbetriebe für Landtechnik (KfL)) waren landbouwagentschappen, die collectieve boerderijen voorzagen van machines én mensen om die te besturen. Ook het onderhoud en de reparatie van deze landbouwmachines behoorde tot het takenpakket van de stations.
De eerste MTS'en werden opgericht in de late jaren 20 in de Sovjet-Unie in een tijd waarin de kolchozen (collectieve boerderijen) financieel te zwak waren om hun eigen machines aan te kopen en te onderhouden. Overigens waren deze collectieve boerderijen (waarin boeren met geweld werden gedwongen te werken) onbetrouwbaar en dienden ze naast het verhogen van de productiviteit op het platteland tevens als een verlengstuk van de Communistische Partij. De plaats van de MTS'en binnen de hiërarchische structuur van de voormalige Ministerie van Landbouw, Bosbouw en Levensmiddelen van de DDR (in het Duits): https://www.ddr-landmaschinen.de/bezirke/landt.instandh.htm Uitgebreide(re) omschrijving op wiki (in het Duits): https://de.wikipedia.org/wiki/Maschinen-Traktoren-Station |
|
Wolfgang Mattheuer (1927-2004) behoort tot de oprichters van de Leipziger Schule, die het realisme van de DDR-kunst veranderden met hun dubbelzinnige, metaforische schilderijen.
Met Bernhard Heisig, Werner Tübke en Heinz Zander vormde hij de zogenaamde 'Leipziger Schule', ook wel de 'Bende van vier' ('Viererbande') genoemd. |
|
Erich Mielke was een Oost-Duits politicus.
Als minister van Staatssicherheit (Stasi) (1957-1989) en Stasi-generaal was hij medeverantwoordelijk voor de repressie in de DDR, alsmede voor het repressieve klimaat. Nadat hij lid werd van de Nationale Verdedigingsraad (1960) en het politbureau (1976), nam zijn invloed op het beleid verder toe. Mielke stond bekend als een keiharde communist. |
|
Als Mietskaserne (huurkazerne) worden appartementsgebouwen aangeduid bestaande uit meerdere verdiepingen, die vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw werden gebouwd in voornamelijk grote steden, toen de bevolking als gevolg van de industrialisatie exponentieel groeide.
De huurappartementen werden gebouwd voor arbeiders en waren eenvoudig van ontwerp en hadden een laag comfort, en vaak met beperkte sanitaire voorzieningen. De leefomstandigheden in de gebouwen werden gekenmerkt door overbevolking, vochtigheid, slechte luchtkwaliteit en armoede. Deze woningen werden meestal gebouwd door grootgrondbezitters of zogenaamde Terraingesellschaften (de voorloper van hedendaagse woningcorporaties) in een gesloten constructie. De houding van de SED jegens de intellectuelen leidde ertoe, dat er een alternatieve scene ontstond. Studenten, kunstenaars en schrijvers vestigden zich massaal in de wijk Prenzlauer Berg, waar relatief veel Mietskasernen te vinden waren. Gezinnen met kinderen verlieten juist deze grijze, vervallen Mietskasernen, toen de nieuwbouw van Plattenbau wijken in onder andere Marzahn voltooid werden. Nadat veel van deze mietskasernen bouwkundig zijn opgewaardeerd door de renovaties van de afgelopen jaren en decennia, spreekt men tegenwoordig eerder van oude gebouwen dan mietskasernen. Bron: Onder andere geciteerd uit: "Es war einmal..." van Wilfred Legebeke Voor meer aanvullende info: www.berlijn-blog.nl |
|
Gojko Mitić (geboren op 13 juni 1940 in Strojkovce, Morava Banovina, koninkrijk van Joegoslavië) is een regisseur, acteur, stuntman en auteur. Hij woont in Berlijn.
Hij staat bekend om zijn talrijke series Red Westerns uit de DDR DEFA Studios met inheemse Amerikanen als de helden in plaats van blanke kolonisten zoals in John Ford's westerns. Beginnend met The Sons of Great Bear (1966), speelde Mitic tussen 1966 en 1984 in 12 films van dit genre. Hij droeg bij tot de populariteit van indianen in Duitssprekende landen. In een poging om afstand te nemen van zijn roem gebaseerd op deze westerns, speelde Mitić ook in andere genres te spelen op zowel films, op televisie als op het podium. Hij speelde o.a. de rol van Spartacus op het podium en presenteerde verschillende tv-shows. Hij speelde ook verschillende seizoenen Karl May's Winnetou op het "Karl May Festival" tot 2006 in Bad Segeberg nabij Hamburg, Duitsland. Hij speelde ook een rol in één van de afleveringen bij het Duitse televisieprogramma Schloss Einstein. De Bulgaarse punkrock & ska-groep Hipodil componeerde een lied, Bate Goiko, opgedragen aan Gojko Mitic. In 2010 ontving hij de Brothers Karić Award in Servië. |
|
Mitropa was bekend als exploitant van restauratie- en slaaprijtuigen in Duitsland gedurende het grootste deel van de 20e eeuw. De naam Mitropa is afgeleid uit Mitteleuropäische Schlaf- und Speisewagen Aktiengesellschaft.
Na de Tweede Wereldoorlog en de Duitse deling werd Mitropa de restauratie-exploitant van de Deutsche Reichsbahn, de spoorwegmaatschappij van de Duitse Democratische Republiek (DDR). Het West-Duitse deel splitste zich af en ging verder als Deutsche Schlafwagen- und Speisewagengesellschaft (DSG). De DSG exploiteerde de restauratierijtuigen voor de Deutsche Bundesbahn (DB). Na de Duitse hereniging in oktober 1990 bleven Mitropa en de DSG apart opereren, tot op 1 januari 1994 de Deutsche Bundesbahn en de Deutsche Reichsbahn fuseerden tot Deutsche Bahn. Mitropa en DSG gingen verder onder de naam Mitropa. Na financiële problemen, reorganisaties en de verkoop van grote delen van het bedrijf was Mitropa alleen nog actief met stations- en wegrestaurants. De naam Mitropa is in 2006 gewijzigd in SSP Deutschland. |
|
Günter Mittag was een Oost-Duits politicus. Hij was van 1966 tot de herfst van 1989 lid van het politbureau v/h Centraal Comité v/d Sozialistische Einheitspartei Deutschlands(SED), de communistische partij van de DDR. Vanaf 1976 was hij als secretaris van het Centraal Comité van de SED verantwoordelijk voor de planeconomie.
Günter Mittag was een Oost-Duits politicus. Hij was van 1966 tot de herfst van 1989 lid van het politbureau v/h Centraal Comité v/d Sozialistische Einheitspartei Deutschlands(SED), de communistische partij van de DDR. Vanaf 1976 was hij als secretaris van het Centraal Comité van de SED verantwoordelijk voor de planeconomie.
|
|
Der Morgen was een dagblad, dat in de DDR werd uitgegeven. Der Morgen was het centrale orgaan van de Liberaldemokratische Partei Deutschlands (LDPD). Het werd zes keer per week gepubliceerd vanaf 3 augustus 1945.
Tijdens de Wende was het de eerste krant in de DDR die de overheersing van de SED afzwoer en bijdragen en brieven van lezers tolereerde, waarin het toenmalige DDR-systeem kritisch werd behandeld. In februari 1990 werd Der Morgen de eerste krant in de DDR die aandacht besteedde aan de stalinistische zuiveringen in Duitsland. In juli 1990 werd de krant overgenomen door Axel-springer-Verlag. Vanaf dat moment bestond de redactie uit journalisten uit zowel Oost- als West-Duitsland. Onder zijn nieuwe hoofdredacteur paste Der Morgen zich een nieuw profiel aan, en schreef een reeks artikelen over o.a. de vroegere banden van verschillende politici met de Stasi. De redacteuren Jan von Flocken, Erwin Jurtschitsch en Michael Klonovsky werden onderscheiden met de Wächterpreis der Tagespresse voor hun moedige ,,onthulling en behandeling van de schendingen van de mensenrechten door de DDR-justitie''. In het najaar van 1990 fuseerde Der Morgen met de Berliner Allgemeine van de NDPD (een andere voormalige ''blockpartei''). Hoewel Der Morgen door de critici werd gewaardeerd om zijn journalistieke stijl, ontbonden de eigenaren de krant op 11 juni 1991, omdat Erhard van Straaten (directeur Axel-springer-Verlag) het niet eens was met de liberale opstelling van de redactie van de krant. |
|
Thierry Noir is een Franse kunstenaar en muurschilder, die in Berlijn woont. Hij wordt beschouwd als de eerste schilder, die in 1984 het lef had om felgekleurde figuren te verven op de toentertijd saaie, grijze Berlijnse Muur. Het was namelijk verboden om de muur als doek te gebruiken. Zijn felgekleurde spotprentachtige profielen zijn inmiddels niet meer weg te denken.
Onder andere geciteerd uit de volgende publicatie: Een Muurgeschiedenis door Heike Schröder. |
|
Moabiter Notizen
|
Voormalig voorzitter van de Staatsrat én secretaris-generaal van de SED Erich Honecker (1912-1994) heeft geen politiek testament nagelaten na zijn dood.
De aantekeningen, die hij maakte tijdens de 169 dagen van gevangenschap in de gevangenis van Berlijn-Moabit (van juni 1992 tot januari 1993) zijn zijn laatste schriftelijke getuigenis. In deze memoires geeft de voormalige secretaris-generaal van de SED zijn visie op de ontwikkelingen in de DDR en op de twee wereldmachten (de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten). Hij geeft ook een analyse (vanuit het perspectief van een staatshoofd) waarom naar zijn mening de DDR en het staatssocialisme hebben gefaald. De inleiding getuigt ook van de pijn, die Honecker voelde, toen de "DDR werd geofferd op het altaar van het door Gorbatsjov zo vurig bepleite 'Europese huis'". De memoires werden uiteindelijk voltooid en goedgekeurd door de Honeckers in Chileense ballingschap. Elf dagen voor de dood van Erich Honecker werd het uitgeverscontract getekend. De memoires werden in 1994 voor het eerst gepubliceerd. Klik hier voor een publicatie in Trouw. |
|
Hans Modrow is een voormalig Oost-Duits (DDR), daarna Bondsrepublikeins politicus en de laatste voorzitter van de ministerraad van de DDR.
|
|
Leipzig werd in het najaar van 1989 het nationale symbool van verzet tegen het communistische SED-regime. De zogeheten Montagsdemonstrationen werden een begrip.
Op 4 september gingen voor het eerst enkele honderden burgers de straat op, op 25 september waren het er al 5 000 en op 2 oktober 25 000. Cruciaal voor Leipzig en de hele DDR werd de betoging op 9 oktober toen 70 000 mensen de straat opgingen roepend: "Wir sind das Volk" en 8000 man politie en leger klaarstonden om met geweld in te grijpen. Door moedig optreden van een zestal kopstukken van de stad onder wie dirigent Kurt Masur en twee partijbonzen van de lokale SED werd een bloedbad voorkomen. Op 23 oktober demonstreerden 250 000, op 30 oktober 300 000 mensen voor democratie en vrijheid. De grootste betoging in Leipzig was die op 6 november met 500 000 demonstranten. Drie dagen later viel de Muur in Berlijn, hetgeen het einde van de DDR inluidde. Al in de jaren tachtig bezochten burgers de Nikolaikirche in Leipzig voor de gebedsdiensten op maandagavond. |
|
MZ is een Oost-Duitse motorfietsmerk. Dit merk kwam in 1946 voort uit de voormalige DKW-fabriek. Aanvankelijk heette het bedrijf IFA-DKW, maar in 1956 werd het MZ, de afkorting voor Volkseigener Betrieb Motorradwerk Zschopau. De naam werd later gewijzigd in MZ Motorradwerke, Zschopau. Het merk bestaat overigens nog steeds!!!
|
|
Het Nationale Front was de benaming voor de gezamenlijke massaorganisaties in de voormalige DDR.
Na de oprichting van de DDR op 7 oktober 1949 werd het Nationale Front in het leven geroepen om een brug te slaan tussen de politiek en de maatschappij. In het begin zou het zich nog bezighouden met de hereniging van Duitsland, maar vanaf 1968 was zijn voornaamste doel de bij het front aangesloten partijen dienstbaar te maken aan de regerende Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED). Daarnaast werd het idee gewekt dat er in de DDR sprake was van een zekere democratische regeringsvorm.                        |
|
De Nationaldemokratische Partei Deutschlands (NDPD, Nationaal-democratische Partij van Duitsland) was een Oost-Duitse partij, opgericht op 16 augustus 1948 in de Sovjet-bezettingszone in opdracht van de communistische SED.
De partijleden bestonden uit oud-Wehrmacht-officieren en vroegere nazi's. Ook trok de partij veel ambtenaren aan. In 1949 werd de NDPD een zogenaamde 'Blokpartij' en lid van het Nationaal Front. Van 1949 tot 1989 had de NDPD 52 zetels in de Volkskammer, leverde zij diverse malen ministers, vicepremiers en plaatsvervangend Voorzitters van de Staatsraad. |
|
|
De Neue Berliner Illustrierte (NBI) was een tijdschrift met een grote oplage dat wekelijks in de DDR verscheen.
De titel verwijst naar de Berliner Illustrierte Zeitung, die tot april 1945 verscheen. Vanaf 1945 werd de NBI uitgegeven door de Allgemeine Deutsche Verlag in Oost-Berlijn. De NBI bevatte doorgaans politieke rapporten, informatie over verre landen, vervolgromans, doe-het-zelf tips, gezondheidsadvies, sportposters, een puzzelpagina met een schaakhoek en een kinderpagina met de aap NUK. Dankzij deze verscheidenheid aan onderwerpen bereikte het een breed publiek en ondanks een oplage van 726.000 exemplaren was het populair en werd het snel verkocht. Na de Duitse hereniging werd het tijdschrift (dat inmiddels was overgenomen door Gruner + Jahr (een uitgeverij met het hoofdkantoor in Hamburg)) in maart 1991 omgedoopt tot "Extra-Magazin". De hernoemde tijdschrift kon geen plaats veroveren op de markt en werd op 10 oktober 1991 voor het laatst gepubliceerd. |
|
Neues Deutschland was de belangrijkste krant van de DDR en stond volledig ten dienste van de SED (dus zowel de partij als de regering).
|
|
In 1951 werd in de DDR het Nationales Olympisches Komitee der DDR (NOK der DDR) opgericht, met als doel deelname aan de Olympische Spelen. Helaas voor de DDR werd dit door het Internationaal Olympisch Comité niet volledig erkend. Dit betekende dat de DDR niet zelfstandig aan de Olympische Spelen kon meedoen, maar kon deelnemen onder één gezamenlijke Duitse vlag, samen met aartsvijand West-Duitsland.
|
|
De Nationale Volksarmee (NVA) was het leger van de Duitse Democratische Republiek.
|
Bron: wikipedia