DDR-Lexicon (V t/m Z)
"Wat was de officiële benaming voor de dopingprogramma van de DDR?", "Wie waren Peter Fechter en Günter Litfin?" en "Wat hield Operatie Ochsenkopf in?".
Met de juiste zoekopdracht kun je (nagenoeg) elk feitje vinden, die je zoekt over de DDR.
Selecteer CTRL + F op je desktop/laptop (of CMD + F op je iMac/MacBook) en zoek het gewenste onderwerp even op.
Met de juiste zoekopdracht kun je (nagenoeg) elk feitje vinden, die je zoekt over de DDR.
Selecteer CTRL + F op je desktop/laptop (of CMD + F op je iMac/MacBook) en zoek het gewenste onderwerp even op.
|
Vereinigung der gegenseitigen Bauernhilfe (VdgB, vrij vertaald Vereniging voor Wederzijdse Boerenhulp), was in de DDR één van de massaorganisaties van het Nationaal Front als een soort "boerenvakbond". De VdgB werd in 1946 opgericht en had van 1949 tot 1963 14 zetels in de Volkskammer (parlement). Na 1963 kreeg de VdgB geen zetels van volksvertegenwoordigingen meer, omdat haar voornaamste doel, medewerking aan de door de SED (Sozialistische Einheitspartei Deutschlands) opgedrongen collectivisatie van de landbouw, goeddeels was voltooid. Van 1986-1990 had de organisatie wel weer leden in de Volkskammer.
|
|
Een Volkseigener Betrieb (VEB) was een aanduiding die in de voormalige DDR werd gebruikt voor een bedrijf dat feitelijk in staatshanden was. In 1989 was 79,9 % van alle werknemers in de DDR werkzaam bij een VEB.
Aan het hoofd van elke VEB stond:
Vaak werd (naast de formele bedrijfsnaam) een erenaam toegevoegd zoals bij VEB Kombinat Chemische Werke "Walter Ulbricht" Leuna of bijv. VEB Fahrzeug- und Jagdwaffenwerk „Ernst Thälmann" Suhl. Dit waren doorgaans namen, die waren afgeleid van een bekend persoon. In aanloop naar de Duitse hereniging op 3 oktober 1990 werden bijna alle VEB's geprivatiseerd door de Treuhandanstalt na het ontstaan van de economische unie tussen de BRD en de DDR op 1 juli 1990. De agrarische tegenhanger van het Volkseigene Betrieb was het Volkseigene Gut (VEG). |
|
De Volkseigenes Gut (VEG) waren agrarische bedrijven/boerderijen in staatseigendom.
VEG's kwamen vaak voort uit voormalige particuliere landbouwbedrijven, die als gevolg van de landbouwhervorming (collectivisatie) werden onteigend van de eigenaren zonder vergoeding of ontstonden door opzegging van langlopende huurcontracten. Een Volkseigenes Gut was publiek eigendom en een agrarische tegenhanger van de Volkseigene Betrieb (VEB). VEG's werden geleid door een Werkleiter (fabrieksmanager/bedrijfsleider) volgens het principe van individueel beheer en vanaf 1956 door een directeur. In tegenstelling tot een Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft (LPG) hadden de VEG-landarbeiders geen aandelen in de onderneming. De bezoldiging van arbeiders en ondersteuners werd geregeld in de Rahmenkollektivvertrag (RKV) (raamovereenkomst tussen vakbonden en bedrijfs- of staatsbeheer, die rechtstreeks van toepassing was en de basis vormde voor ondergeschikte cao's). Na de Duitse hereniging in 1990 werden de activa van de VEG aan de Treuhandanstalt overgedragen. |
|
De Vereniging Nederland-DDR was een in 1974 opgerichte vriendschapsvereniging, die tot doel had om de vriendschappelijke betrekkingen tussen Nederland en de DDR te bevorderen.
De vereniging was een voortzetting van de (in 1969) in Nederland opgerichte Comité voor de Erkenning van de DDR. De oprichting van de vereniging was niet eerder mogelijk, omdat de DDR internationaal niet werd erkend. De Hallsteindoctrine weerhield westerse landen ervan om de DDR te erkennen en banden te ontwikkelen. De doctrine hield in, dat wanneer een land overging tot erkenning van de DDR, de Bondsrepubliek de diplomatieke banden met dat land zou verbreken. Door de toepassing van deze doctrine bleef de DDR tot in de jaren zeventig diplomatiek geïsoleerd. Nadat de DDR internationaal werd erkend in 1973 als gevolg van het Neue Ostpolitik ingegeven door de (in de Bondsrepubliek aan de macht gekomen) bondskanselier Willy Brandt (SPD), werden initiatieven (waaronder het oprichten van verenigingen) om de samenwerking met de DDR te verbeteren mogelijk. Overigens werd de Vereniging Nederland-DDR door de Nederlandse veiligheidsdiensten gezien als “een verlengstuk van de DDR-Ambassade” wat niet helemaal ten onrechte is gebleken. Klik hier voor een korte documentaire op Andere Tijden. Hieronder een .pdf uit het archief van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis 
| ||
|
Verwaltung 2000 (Administratie 2000) of Büro 2000 was een afdeling binnen het Ministerie van Staatsveiligheid (MfS), die aanvankelijk werd opgericht als defensieve inlichtingendienst voor de gewapende organen, maar had vanaf 1956 (tot de ontbinding van het MfS in 1990) als belangrijkste taak om personen binnen de sfeer van het Ministerie van Nationale Defensie (MfNV) (inclusief de grenstroepen en militaire inlichtingendienst van het Nationale Volksleger (NVA)) te beschermen, beveiligen en controleren.
Het hield, zo gezegd, de eigen mensen van de militaire tak in de gaten of ze niet gingen vluchten of beïnvloed zouden worden door buitenlandse "krachten". De Verwaltung 2000 was gevestigd in het MfS-kantoor in de Schnellerstrasse, Berlijn-Niederschneweide. Bron: www.wikipedia.de en www.stasi-unterlagen-archiv.de |
|
Vertragsarbeiter (contractarbeiders) waren buitenlandse werknemers en stagiairs die vanaf de jaren 1960 op tijdelijke basis als werknemers door de DDR werden aangeworven. Ze woonden voor langere tijd in het land zonder de bedoeling om als gastarbeiders te worden geïntegreerd.
De meeste arbeiders waren afkomstig uit Mozambique (ong. 59.000) en Vietnam (ong. 15.100). Daarnaast had je ook contractarbeiders uit Cuba (ong. 8.300). Angola (ong. 1.300) en China (ong. 900). Contractarbeiders werkten ook in economisch meer geavanceerde Comecon landen zoals Tsjecho-Slowakije en de Volksrepubliek Hongarije. Contractarbeiders werden voornamelijk ingezet om onderbezette werkgebieden te versterken en om bepaalde technologie/sectorspecialisatie op te bouwen, bijv. in de lichte industrie of in de consumptiegoederenindustrie. De duur van de verblijfsvergunning varieerde tussen één en zes jaar. Aan het einde van de contractuele periode moesten de contractarbeiders gewoonlijk de landen verlaten en terugkeren naar hun land van herkomst. De contractarbeiders in de DDR woonden tijdens hun verblijf in internaten, maar ook in normale woonwijken (slaapzalen). Deze waren opgezet door DDR bedrijven en vaak gescheiden van de rest van de bevolking door hun locatie of omdat ze op bedrijfsterreinen waren gebouwd. |
|
Het Viermächteabkommen über Berlin (Viermogendhedenakkoord over Berlijn) is een verdrag, dat de vier bezettingsmachten in Duitsland (de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en de Sovjet-Unie) in 1971 sloten over de status van Berlijn.
Dit overeenkomst legde de basis voor een reeks akkoorden, die een periode inluidden, die beter bekend staat als détente (een periode van verminderde spanning in een conflict tussen twee elkaar bestrijdende staten). Het herstelde ook de banden tussen de twee delen van Berlijn, verbeterde het reizen en de communicatie tussen de twee delen van de stad. Het bracht talrijke verbeteringen voor de bewoners van de westelijke stadsdelen. Het verdrag werd op 3 september 1971 ondertekend in het gebouw van de Geallieerde Controleraad in de Berlijnse wijk Schöneberg en trad op 3 juni 1972 in werking. |
|
Imitatie cola geïntroduceerd in 1957 in de DDR. Bestaat nog steeds!!!
|
|
Plan om tussen 1951-1955 de Oost-Duitse economie om te vormen naar het communistische Sovjetmodel met onder meer een verdubbeling van de industriële productie en een stijging van de arbeidsproductiviteit van maar liefst 72 procent.
|
|
|
Het bewakingsregiment "Hugo Eberlein" (ook bekend als bewakingsregiment 2 (WR-2)) was verantwoordelijk voor de directe militaire beveiliging en bewaking van het Ministerie van Nationale Defensie (MfNV) van de DDR en vele troepeneenheden, eenheden, opslagfaciliteiten, die direct onder het ministerie vielen en was gestationeerd in de Lambert-Horn kazerne in Strausberg bij Berlijn.
|
|
Wolfgang Vogel was een advocaat in de Duitse Democratische Republiek (de DDR).
In 1961 was hij de organisator van de eerste spionnenruil in de Koude Oorlog en later was hij onderhandelaar voor de DDR bij de vrijkoop van gevangenen door de Bondsrepubliek. |
|
De Volkskammer was de benaming van het Oost-Duitse parlement. Het parlement van de DDR was het hoogste machtsorgaan van de staat.
De Volkskammer bestond uit 500 vertegenwoordigers, die voor vijf jaar werden verkozen. De Volkskammer kon wetten aannemen en stelde de hoogste staatsorganen samen, zoals de Staatsraad en zijn voorzitter, de Ministerraad en zijn voorzitter, de hoofofficier van justitie, de rechters van het Hoge Gerechtshof en de voorzitter van de Nationaler Verteidigungsrat der DDR (NVR). DDR-burgers stemden niet op een specifieke politieke partij, maar op de kandidaten van het Nationale Front. De Volkskammer werd volgens een vaste verdeling tussen de politieke partijen en de massaorganisaties samengesteld. De SED beschikte over 127 zetels, iedere "Blockpartei" (CDUD, DBD, LDPD en NDPD) over 52 zetels. Van de massaorganisaties beschikte de FDJ over 37 zetels, de DFD over 32 zetels, de FDGB over 61 zetels, de VdgB over 14 zetels en de Cultuurbond over 21 zetels. |
|
De Vereinigung Volkseigener Betriebe (VVB) was een bundeling van de verschillende Volkseigener Betriebe (VEB's), die tot dezelfde sector behoorden. Vanuit organisatorisch als financieel oogpunt was het bundelen en coördineren van de verschillende VEB's een logische keuze.
|
|
Het Warschaupact was een militair bondgenootschap van communistische landen, dat tussen 1955 en 1991 heeft bestaan. Het werd op voorstel van Sovjetpartijleider Nikita Chroesjtsjov opgericht als tegenhanger van de NAVO. Officieel spraken de lidstaten van het Verdrag van Warschau.
|
|
Wiedergutmachung betekent in feite herstelbetaling.
Herstelbetalingen zijn betalingsverplichtingen, die de aanvallende partij van een oorlog kunnen worden opgelegd, ter leniging van de oorlogsschade die is veroorzaakt door hen bij de aangevallen partij. De Duitse Democratische Republiek ging ervan uit, dat zij met de herstelbetalingen aan de Sovjet-Unie aan haar plichten had voldaan en weigerde met Joodse organisaties te onderhandelen. Teruggave van bedrijfsvermogens aan de Joodse eigenaren gebeurde sowieso niet in een tijd dat, bedrijven gecollectiviseerd werden. Directe slachtoffers van de nazi's in de DDR konden wel een uitkering krijgen, waarbij een onderscheid werd gemaakt tussen vervolgden (waaronder de Joden) en verzetsmensen (met name de communisten). In 1966 kregen vervolgden een erepensioen van 600 mark en verzetmensen een pensioen van 800 mark, terwijl het doorsnee pensioen in die tijd 164 mark bedroeg. Mensen die indirect slachtoffer werden, konden normaal gesproken geen geld krijgen. |
|
Betekent (iets van) de ommekeer en refereert naar de ontwikkelingen, die hebben geleid tot de val van de Berlijnse Muur, het einde van de Koude Oorlog en de éénwording van Duitsland.
Een andere benaming voor die Wende is die friedliche Revolution (de vreedzame revolutie). |
|
Markus Johannes (Mischa) Wolf was vooral bekend als hoofd van de Hauptverwaltung Aufklärung (HVA) (buitenlandafdeling van de Stasi) in de DDR van 1952 tot 1986.
Omdat zijn vader actief communist was, emigreerde zijn familie naar de Sovjet-Unie. Hij studeerde en werkte daarom in Moskou. In 1945 keerde hij (tegelijk met de groep Ulbricht) terug naar Duitsland, met het doel in de Sovjet-bezettingszone in Duitsland te werken. Via een omweg in de journalistiek werd hij in 1952 hoofd van de IWF (Institut für wirtschaftswissenschaftliche Forschung). Dit was de 1e buitenlandse inlichtingendienst van de DDR, waarvan de naam werd gewijzigd in Hauptverwaltung Aufklärung (HVA) vanaf 1956. Deze aanstelling maakte hem de 2e man van het Ministerium für Staatssicherheit (Stasi) na Erich Mielke. Hij bouwde een spionagenet op met ongeveer 4000 agenten in het buitenland. In 1986 verliet hij de Stasi. Na de val van de Berlijnse Muur in 1989 ging hij naar Moskou, waarvan hij in 1991 terugkeerde. In 1993 werd hij gearresteerd wegens landverraad en omkoping en kreeg hij in eerste instantie zes jaar gevangenisstraf. Deze hoefde hij echter niet uit te zitten, omdat het Duitse constitutionele gerechtshof (dat recht en rechtspraak toetst aan de grondwet) spionage als zodanig niet strafbaar bevond. In 1997 werd Markus Wolf echter tot twee jaar voorwaardelijk veroordeeld wegens vrijheidsroof. |
|
Ernst Wollweber was een Duitse politicus die leefde tijdens en na de Eerste en Tweede Wereldoorlog. In de jaren 1953-1957 stond hij aan het hoofd van de Oost-Duitse inlichtingendienst, de Stasi.
Hij was de vervanger van Wilhelm Zaisser, die na de volksopstand in 1953 aan de kant werd gezet door Walter Ulbricht vanwege zijn milde aanpak. IJzervreter Ernst Wollweber kreeg de opdracht de organisatie fors uit te breiden. Toen Wollweber zich in 1957 terugtrok na onenigheid met Ulbricht en Erich Mielke hem opvolgde, had de Stasi inmiddels al 17.400 medewerkers. |
|
Hüseyin Yıldırım was een Turkse gastarbeider, die betrokken was bij spionageactiviteiten tijdens de Koude Oorlog. Hij werkte als monteur op een Amerikaanse legerbasis in West-Berlijn en werd koerier voor James Hall III, een Amerikaanse sergeant die spioneerde voor zowel de Sovjet-Unie als de Oost-Duitse Stasi.
Yıldırım hielp Hall geheime documenten aan de Stasi door te geven in ruil voor geld. Beide mannen werden uiteindelijk in 1988 gearresteerd door de Verenigde Staten. Yıldırım werd veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf, maar hij werd later gratie verleend en uitgeleverd aan Turkije. Zijn codenaam als Inoffizieller Mitarbeiter (IM) bij de Stasi was "Blitz" wat in feite een letterlijke vertaling is van zijn achternaam "Yıldırım" uit het Turks. |
|
Wilhelm Zaisser was een Duitse communistische politicus en de eerste minister van staatsveiligheid (de Stasi) van 1950-1953 in de Duitse Democratische Republiek. Begin 1951 had de dienst rond de 1.100 medewerk(st)ers.
Na de volksopstand in 1953 besefte Walter Ulbricht, dat het in de DDR krioelde van de "staatsvijanden". Hij verving de vrij milde Wilhelm Zaisser door de ijzervreter Ernst Wollweber, die de opdracht kreeg de organisatie fors uit te breiden. |
|
Het belangrijkste moment tijdens de Partijcongres van de SED was de keuze voor een nieuw Centraal Comité (Zentralkomitee, ZK). Het Centraal Comité bestuurde de partij tussen de Partijdagen in. In 1989 bestond het Centraal Comité uit 165 leden en 57 kandidaat (= niet stemhebbende)-leden. Sommige leden van het Centraal Comité waren ook secretarissen van het Centraal Comité. De secretarissen van het Centraal Comité vormden tevens het Partijsecretariaat. Er waren gemiddeld tien secretarissen van het Centraal Comité. Samen met de ca. 40 hoofden van de diverse afdelingen van de partij (zoals planning en financiën, internationale verbindingen, internationale politiek, machine- en metaalindustrie etc.) hadden zij ruim 2000 mensen onder zich werken. Secretarissen en afdelingshoofden waren (grondwettelijk) machtiger dan ministers.
Het gebouw van het Centraal Comité was gevestigd in het Großes Haus in Berlin-Mitte. Onder secretaris-generaal Ulbricht kwam het Centraal Comité meerdere malen per jaar bijeen en vonden er levendige discussies plaats. Onder Honecker kam het Centraal Comité nog maar twee keer per jaar bijeen. |
|
Het televisieprogramma Zwischen Frühstück und Gänsebraten (tussen ontbijt en gebraden gans) werd van 1957 tot 1991 uitgezonden op Eerste Kerstdag tussen 11.00 en 13.00 uur op de DDR-televisie.
Dit programma met muziek en humor werd elk jaar gepresenteerd door Margot Ebert en Heinz Quermann. De opnames vonden plaats in de Haus der Kultur (HdK) in Gera. Klik hier voor de volledige uitzending op Eerste Kerstdag op 1982. |
Bron: wikipedia