Handelsondernemingen
Ondanks de onderlinge verschillen waren nagenoeg alle handelsondernemingen in de DDR (van supermarkten tot warenhuizen en van restaurants tot hotels) volkseigendom en dus hiermee in handen van de staat.
Volkseigendom
Tot 1989 werd de goederen-, consumptie- en levensmiddelenindustrie alsmede de handel en verkoop van goederen in de DDR door de staat gereguleerd. De productie hoeveelheden alsmede de verkoopprijzen werden op uniforme wijze vastgesteld door middel van centraal gestuurde economische plannen. Om de levering van goederen aan de bevolking te garanderen, bestond er in de DDR een netwerk van warenhuizen en kruidenierswinkels.
Naast de staatswinkels, zoals de HO-Kaufhallen of de warenhuizen van Centrum, boden de filialen van het coöperatief georganiseerde Konsum-keten goederen voor de dagelijkse behoeften aan. Ook waren er enkele detailhandelszaken, zoals bakkerijen of schoenlappers, die tot 1989 als particuliere ondernemingen werden geleid. Alle detailhandelszaken (of zij nu staatseigendom, coöperatief of particulier georganiseerd waren) waren gebonden aan de prijsrichtsnoeren van de planeconomie. Prijsvergelijkingen of kortingen waren derhalve niet van toepassing op klanten in de DDR. De staatsgroothandelsbedrijven "Waren für den täglichen Bedarf" (WtB) en "Obst, Gemüse, Speisekartoffeln" (OGS) waren verantwoordelijk voor de bevoorrading van alle winkels volgens plan.
Bijzonder hoogwaardige producten, die gewoonlijk alleen voor de export bestemd waren of geselecteerde producten uit het buitenland, waren in de DDR tot 1989 alleen verkrijgbaar in de door de staat beheerde Delikat of Exquisit winkels. De prijzen in deze winkels waren aanzienlijk hoger dan die in de gewone detailhandel, maar er kon in DDR-marken worden betaald. De goederen die in de zogenaamde Intershops werden aangeboden, konden daarentegen alleen met westerse vreemde valuta worden gekocht. Het assortiment bestond grotendeels uit westerse goederen en slechts enkele DDR-producten van zeer hoge kwaliteit. De Intershops werden niet bevoorraad door reguliere groothandelaren, maar door de "Forum Außenhandelsgesellschaft mbH", die deel uitmaakt van de "Arbeitsgruppe Bereich Kommerzielle Koordinierung" (AG BKK), die ressorteerde onder het Ministerie van Staatsveiligheid.
Bron: www.deutsche-einheit-1990.de
Naast de staatswinkels, zoals de HO-Kaufhallen of de warenhuizen van Centrum, boden de filialen van het coöperatief georganiseerde Konsum-keten goederen voor de dagelijkse behoeften aan. Ook waren er enkele detailhandelszaken, zoals bakkerijen of schoenlappers, die tot 1989 als particuliere ondernemingen werden geleid. Alle detailhandelszaken (of zij nu staatseigendom, coöperatief of particulier georganiseerd waren) waren gebonden aan de prijsrichtsnoeren van de planeconomie. Prijsvergelijkingen of kortingen waren derhalve niet van toepassing op klanten in de DDR. De staatsgroothandelsbedrijven "Waren für den täglichen Bedarf" (WtB) en "Obst, Gemüse, Speisekartoffeln" (OGS) waren verantwoordelijk voor de bevoorrading van alle winkels volgens plan.
Bijzonder hoogwaardige producten, die gewoonlijk alleen voor de export bestemd waren of geselecteerde producten uit het buitenland, waren in de DDR tot 1989 alleen verkrijgbaar in de door de staat beheerde Delikat of Exquisit winkels. De prijzen in deze winkels waren aanzienlijk hoger dan die in de gewone detailhandel, maar er kon in DDR-marken worden betaald. De goederen die in de zogenaamde Intershops werden aangeboden, konden daarentegen alleen met westerse vreemde valuta worden gekocht. Het assortiment bestond grotendeels uit westerse goederen en slechts enkele DDR-producten van zeer hoge kwaliteit. De Intershops werden niet bevoorraad door reguliere groothandelaren, maar door de "Forum Außenhandelsgesellschaft mbH", die deel uitmaakt van de "Arbeitsgruppe Bereich Kommerzielle Koordinierung" (AG BKK), die ressorteerde onder het Ministerie van Staatsveiligheid.
Bron: www.deutsche-einheit-1990.de
Handelsorganisation (HO)In 1948 werd de Handelsorganisation (HO) opgericht. Hun winkels boden levensmiddelen en gebruiksartikelen zonder distributiebonnen aan. De prijzen in de HO-winkels lagen destijds veel hoger, dan bij winkels die wél via het distributiesysteem werkten. De HO werd in een hoog tempo opgezet als concurrent voor de Konsum-keten, die al in 1945 was opgericht. De Konsum-keten had een coöperatieve opzet. In 1950 waren er reeds 2.300 HO-winkels die ongeveer een kwart van de detailhandelsomzet in de DDR voor hun rekening namen. In 1960 waren er 35.000 HO-winkels met een omzetaandeel van ruim 37%.
|
|
Naast winkels exploiteerde de Handelsorganisation ook restaurants, warenhuizen en hotels. Veel horecagelegenheden, die onder horecasector van de Handelsorganisation vielen, hadden de letter HOG (HO-Gaststätte) voor hun naam zoals HOG Mauerblümchen (een bar, die inmiddels gesloten is) of HOG Wotschofska Spreewald.
In de meeste (middel)grote steden in de DDR bestonden de Centrum warenhuizen van de HO. De Centrum warenhuizen boden een relatief grote diversiteit aan producten. In de 70'er jaren werden heel wat nieuwe gebouwen uit de grond gestampt om deze warenhuizen te herbergen. De grootste was op de Alexanderplatz in Berlijn.
Daarnaast vielen de Intershops, Centrum-postorderbedrijven, Exquisit en Delikat ook onder de Handelsorganisation.
In de meeste (middel)grote steden in de DDR bestonden de Centrum warenhuizen van de HO. De Centrum warenhuizen boden een relatief grote diversiteit aan producten. In de 70'er jaren werden heel wat nieuwe gebouwen uit de grond gestampt om deze warenhuizen te herbergen. De grootste was op de Alexanderplatz in Berlijn.
Daarnaast vielen de Intershops, Centrum-postorderbedrijven, Exquisit en Delikat ook onder de Handelsorganisation.
|
|
IntershopIntershop verkocht belastingvrije Westerse producten in ruil voor buitenlandse valuta. De 1e Intershops werden geopend in havensteden zoals Rostock en Wismar in 1955. Deze werden gevolgd door honderden anderen in de DDR, waaronder op metrostation Friedrichstraẞe. Het voornaamste doel was om zo veel mogelijk hoognodige buitenlandse valuta te verkrijgen.
Het was verboden voor DDR-burgers om buitenlandse valuta te bezitten. Formeel konden ze dus niet winkelen bij de Intershops. In werkelijkheid bezaten DDR-burgers ook "Westgeld". Om ook deze valuta te kunnen bemachtigen, werden de zgn. forum cheques in het leven geroepen. Met de forum cheques konden ook DDR-burgers winkelen bij de Intershop winkels. Forum cheques waren namelijk niet verboden. Oost-Duitsers konden hun buitenlandse valuta bij de filialen van de Staatsbank inwisselen voor de nodige forum cheques. |
Centrum warenhuisCentrum was een warenhuisketen en een dochteronderneming van de handelsorganisatie HO van de DDR. De warenhuizen bevonden zich in de boven- en middencentra van de DDR en waren meestal groter dan de warenhuizen van de Konsum (consumentencoöperatie). Veel gebouwen die tijdens het bestaan van de DDR waren opgetrokken, hadden een gemeenschappelijke, op een raster gelijkende, versierde metalen gevels.
|
|
|
|
Centrum VersandhausCentrum Versandhaus was een grote postorderbedrijf uit Leipzig. In 1972 werden meer dan 50.000 bestellingen verpakt en verzonden per dag.
|
Exquisit en DelikatDe Exquisit en Delikat-winkels verkochten sinds 1978 dure kleding en levensmiddelen van hoge kwaliteit met locaties in meerdere DDR-steden. Meestal werden deze producten geïmporteerd uit niet-socialistische economische gebieden (in het Duits: Nichtsozialistischen Wirtschaftsgebieten (NSW)). De producten waren erg duur.
|
|
|
|
KonsumKonsum was de korte benaming van "Zu Konsument" en het merk van de consumentencoöperaties in de DDR, die niet in staatshanden waren. De coöperaties exploiteerden supermarkten, warenhuizen en restaurants. Konsum was (na de in staatshanden zijnde HO Handelsorganisation) de grootste handelsketen in de DDR. In de volksmond werd Konsum vaak veel gebruikt voor supermarkten. "Zum Konsum gehen" was een vaak gebruikte uitdrukking. Oorspronkelijk en officieel was deze naam alleen geldig voor de verkooppunten van deze coöperatie. De logo werd ontworpen in 1959 door de grafische kunstenaar Karl Thewalt. Een industriële schoorsteen en een sikkel vormen de hoofdletter "K".
Klanten konden bij Konsum coupons sparen voor een terugbetaling aan het einde van het jaar. Uit de coöperatie ontstonden na de Duitse hereniging van 1990 verschillende kleine verbanden die tot op heden nog bestaan. |
Konsument
|
Konsument postorderbedrijf
De "Konsument-versandhaus" was de postordertak van de Konsument warenhuisketen uit Karl-Marx Stadt. In mei 1960 werd door het Verband Deutscher Konsumgenossenschaften eG (VDK) (het centrale orgaan van de consumentencoöperaties in de DDR) besloten om op 1 oktober 1960 onder de naam "Konsum-Versandhandel Karl-Marx-Stadt" het allereerste postorderbedrijf in de DDR op te richten. In het voorjaar van 1961 verscheen de eerste postordercatalogus van de "Konsument-versandhaus". De catalogi boden doorgaans een ruime keuze aan kleding, schoenen, tassen, juwelen, radios, meubelen. Deze waren in het met name gericht op de plattelandsbevolking. Het bijbehorende postordermagazijn was al vanaf 1959 gevestigd in de Kauffahrtei in Karl-Marx-Stadt, een groothandelscentrum van de verbruikscoöperaties. |
|
In 1965 werd het bedrijf omgedoopt tot "Konsument-Versandhaus".
De catalogi van de Konsument-postorderbedrijf in Karl-Marx Stadt boden een ruime keuze aan kleding, schoenen, tassen, juwelen, radios, meubelen. Door tekorten werd deze tak opgeheven.
In augustus 1976 werd het postorderbedrijf opgeheven, omdat de door de catalogi gewekte behoeften van de bevolking vaak niet konden worden vervuld. De officiële reden daarentegen was, dat de bevoorrading van de plattelandsbevolking met stationaire verkooppunten verzekerd was en dat een postorderbedrijf niet langer nodig was.
Naast Konsument-Versandhaus als postorderbedrijf had je in de DDR ook Versandhaus Leipzig.
De catalogi van de Konsument-postorderbedrijf in Karl-Marx Stadt boden een ruime keuze aan kleding, schoenen, tassen, juwelen, radios, meubelen. Door tekorten werd deze tak opgeheven.
In augustus 1976 werd het postorderbedrijf opgeheven, omdat de door de catalogi gewekte behoeften van de bevolking vaak niet konden worden vervuld. De officiële reden daarentegen was, dat de bevoorrading van de plattelandsbevolking met stationaire verkooppunten verzekerd was en dat een postorderbedrijf niet langer nodig was.
Naast Konsument-Versandhaus als postorderbedrijf had je in de DDR ook Versandhaus Leipzig.
|
|
Konsument warenhuisketen
Handelsonderneming "Konsument" (ZU-Konsument) was een warenhuisketen en viel onder de associatie van consumentencoöperaties in de DDR. Na Centrum was het de grootste warenhuisketen van het land. ZU Konsument werd opgericht op 1 januari 1965 door het Verband deutscher Konsumgenossenschaften eG (VDK). De warenhuisketen werd gevormd uit grotere warenhuizen (die voorheen als Konsum werden geëxploiteerd), omdat de regionale consumentencoöperaties zich meer wilden richten op het bieden van basisvoorzieningen middels levensmiddelen via supermarkten. |
Tegen 1966 waren er in totaal elf warenhuizen onder beheer van de nieuwe keten, maar slechts vier verschenen daadwerkelijk in de huisstijl van het nieuwe bedrijf. Het vlaggenschip van de keten was het warenhuis aan de Brühl in Leipzig, dat in 1966 werd verbouwd en uitgebreid van 8.000 tot 11.500 m² verkoopvloeroppervlak en in de volksmond bekend stond als de "Blechbüchse" (blik).
Konsument kocht 83 procent van zijn goederen rechtstreeks van fabrikanten. Vanaf 1972, introduceerde de keten Westerse kruidenierswinkels. In 1988 exploiteerde de keten 13 warenhuizen en was even groot als haar tegenhanger, Centrum (HO Handelsorganisation).
Bron: www.neue-kauffahrtei.de & www.wirtschaftswundermuseum.de & www.wikipedia.de
Konsument kocht 83 procent van zijn goederen rechtstreeks van fabrikanten. Vanaf 1972, introduceerde de keten Westerse kruidenierswinkels. In 1988 exploiteerde de keten 13 warenhuizen en was even groot als haar tegenhanger, Centrum (HO Handelsorganisation).
Bron: www.neue-kauffahrtei.de & www.wirtschaftswundermuseum.de & www.wikipedia.de