aanleiding

home> aanleiding

Aanleiding voor de 1e Wereldoorlog

Zoals aangegeven in de inleiding is de Eerste Wereldoorlog niet begonnen, omdat de Bosnisch-Servische nationalist Gavrilo Princip de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije Frans Ferdinand en zijn vrouw gravin Sophie Chotek op 28 juni 1914 in Sarajevo had vermoord.

Bondgenootschappen

In grote lijnen waren er twee belangrijke bondgenootschappen in Europa rond 1900: de Tweebond en de Driebond.

1882 - Alliantie tussen Duitsland, Italië en Oostenrijk-Hongarije
De Tweebond / Duple Alliantie / Zweibund was een (op 7 oktober 1879 aangegane) alliantie tussen Oostenrijk-Hongarije en Duitse Rijk, waarin de partijen elkaar bijstand beloofden bij een eventuele Russische aanval. Deze werd door de toetreding van Italië op 20 mei 1882 de Driebond (Dreibund).

Italië deed een aanvraag om opgenomen te worden in de Duits-Oostenrijkse alliantie, nadat het zich had afgewend van zijn bondgenoot Frankrijk. omdat het zich bedreigd voelde door de Franse expansiedrang. Frankrijk had in 1881 tot woede van Italië Tunesië bezet, een gebied dat Italië zichzelf had toegedacht.

Deze vraag van Italië was overigens ongebruikelijk aangezien de verhouding tussen Italië en Oostenrijk-Hongarije niet optimaal was; Italië maakte aanspraak op stukken Oostenrijks grondgebied.

In een aanvullende verklaring specificeerde Italië echter dat haar bezigheden niet direct als tegen het Verenigd Koninkrijk konden worden gezien. Kort na het vernieuwen van de alliantie in juni 1902 sloot Italië in het geheim een soortgelijk verdrag met Frankrijk.

De Driebond heeft nooit effectief gewerkt. Italië verzoende zich met Frankrijk in een geheim verdrag, waarin Frankrijk de Italiaanse aanspraken op Libië erkende in ruil voor Italiaanse steun voor het Franse protectoraat in Marokko.

Italië verliet de bond toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak en liep over naar de Triple Entente, omdat zij de Italianen meer 'beloning' bood, waaronder meer land en koloniën.

1882 - Alliantie tussen Frankrijk en Russische Rijk
Als tegenwicht tegen de Driebond, sloten Frankrijk en Rusland in 1893 een pact dat ook Tweebond werd genoemd.

De Driebond werd verschillende malen herbekrachtigd. Hij sneuvelde toen Italië in de Eerste Wereldoorlog in 1915 overliep naar de Entente. Duitsland en Oostenrijk-Hongarije vormden toen in die oorlog al de Centralen.

Dus je had Engeland, Frankrijk, Italië en Russische Rijk. En je had de Duitse Rijk en Oostenrijk-Hongarije.

Daarnaast had je de Ottomaanse Rijk, die in verval was. De Balkan-landen begonnen hun eigen plannen te maken.

Op 28 juni 1914 bracht de troonopvolger van de dubbelmonarchie Frans Ferdinand een bezoek aan Sarajevo (hoofdstad van Bosnië). Hij was niet welkom, aangezien Bosnië niet zo lang geleden was ingelijfd door de dubbelmonarchie.

Toen Frans Ferdinand en zijn vrouw Sophie het Stadhuis hadden verlaten, werden ze kort daarna doodgeschoten door Gavrilo Princip (een Bosnisch-Servische nationalist), die een voorvechter was van een onafhankelijke Slavische staat.

Terwijl Frans Ferdinand werd begraven, oordeelde de regering in Wenen, dat Princip dit nooit in zijn eentje had kunnen organiseren. Zonder verder onderzoek werd Servië als hoofdschuldige aangewezen. Servië was een onafhankelijke balkanstaat, die grote ambities had. Het wilde de Slavische bevolking onder één staat (Groot-Servië) brengen. Waaronder dus ook die, die onder de heerschappij van de dubbelmonarchie leefden.

Servië werd dus als een grote dreiging gezien en was dit voldoende reden om ze als hoofdschuldige aan te wijzen.

De Duitse Rijk (keizer Wilhelm II) begon de dubbelmonarchie op te stoken om een krachtig signaal af te geven en er werden plannen gesmeed om een militair ingrijpen te kunnen rechtvaardigen. Oostenrijk-Hongarije (keizer Frans Jozef) aarzelde wel een beetje, omdat Servië op sympathie kon rekenen van de Russische Rijk.

Een militair ingrijpen zou kunnen leiden tot een oorlogsverklaring door de Russen aan de dubbelmonarchie.

Daarom wilde Frans Jozef zeker zijn, dat Duitsland 100% achter ze zou staan als ze de confrontatie zouden zoeken met Servië. Die kreeg hij. Kanselier Bethmann Hollweg van Duitsland bevestigde de steun.

De zomer was aangebroken. Het was prachtig weer. Iedereen was vakantie aan het vieren.

De crisis ebde wel een beetje weg.

Keizer Wilhem II van Duitsland vertrok naar Scandinavië voor zijn jaarlijkse reis. Hij deed dit om niet de indruk te wekken, dat er een oorlogsverklaring aanstaande was, maar zijn regering was wel druk bezig om Frans Jozef van Oostenrijk-Hongarije onder druk te zetten om haast te maken. De oorlog tegen Servië moest voorbij zijn, voordat andere mogendheden tussen beiden konden komen om een diplomatieke weg te zoeken.

Op 18 juni

Minister Jagow van Buitenlandse Zaken (Duitsland) schreef, dat hoe daadkrachtiger Oostenrijk-Hongarije zou handelen en hoe krachtig Duitsland dit zou steunen, hoe minder Rusland zich zou willen roeren. Maar Rusland had al verklaard, dat het Servië zou steunen als het aangevallen zou worden.

Wenen was niet in staat om snel te handelen. Pas 28 juli 1914 verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië. Twee dagen later kondigde Tsaar Nicolas II een algemene mobilisatie af. Er werd dus nog geen oorlog verklaard door Rusland aan de dubbelmonarchie.

Keizer Wilhem II van Duitsland op 31 juli 1914 stuurde een telegram naar zijn neef Tsaar Nicolas II, dat hij geen verdere stappen moest ondernemen als hij een oorlog wilde voorkomen. Maar dit bleek zinloos.

Duitsland mobiliseerde zich ook en verklaarde op 1 augustus de oorlog aan Rusland.

Dit bracht Frankrijk in de positie, dat zij op hun beurt verplicht de oorlog moesten verklaren aan Duitsland conform de afspraken van de bondgenootschap. Nog voordat Frankrijk dit kon doen, verklaarde Duitsland op 3 augustus 1914 zelf de oorlog aan Frankrijk. Dit had te maken met de strategie van de inmiddels overleden opperbevelhebber von Schlieffen. Volgens hem hadden de Russen enkele weken nodig om hun leger op de been te brengen. In die tijd konden de Fransen worden verslagen via Nederland en België zou Parijs vanuit het Noorden aangevallen kunnen worden en de Fransen tot overgave gedwongen worden.

https://www.historio.nl/gezichten-van-de-grote-oorlog-2-adolf-hitler-soldaat-en-kunstenaar/

Churchill, Roosevelt en Stalin tijdens de conferentie van Jalta van 4 t/m 11 feb 1945

Toen voor de zoveelste keer onenigheid ontstond (dit keer bij de invoering van de nieuwe Duitse munteenheid) was de maat vol voor de westerse mogendheden en richtten ze op 23 mei 1949 de Bondsrepubliek Duitsland (BRD) op met een democratie naar westerse maatstaven.

Als tegenreactie werd op 7 oktober 1949 de Duitse Democratische Republiek (DDR) opgericht door de Sovjet-Unie met een communistisch dictatuur.

Na de oprichting van de DDR

Na de oprichting begon de DDR zich al vrij snel te ontplooien tot één van de strengste dictaturen van Oost-Europa. Toen ontevreden burgers (waaronder hoog opgeleiden zoals ingenieurs en artsen) de DDR begonnen te ontvluchten via West-Duitsland, werden barrières opgeworpen vanaf 1952 door het DDR-regime om de massale uitstroom van Oost-Duitsers naar het Westen (het zgn. Republikflucht) in te kunnen perken.

Toen bijna 2,6 miljoen burgers de DDR waren ontvlucht (ondanks alle maatregelen), werden drastische(re) maatregelen genomen door het DDR-regime middels de plaatsing van prikkeldraad tussen de West- en Oost-Duitse grens in 1961. De Duits-Duitse grens werd hiermee hermetisch afgesloten.

Prikkeldraad in Tsjechië (zgn. IJzeren Gordijn)

De laatst overgebleven mogelijkheid voor DDR-burgers om uit de DDR te kunnen vluchten was de ontsnappingsroute naar het westelijke deel van Berlijn. West-Berlijn was namelijk formeel ook West-Duits grondgebied. Als je hier kon komen, was je veilig.

Om ook hiervoor een stokje te steken, werd in de nacht van 12 op 13 augustus 1961 een Muur gebouwd rondom West-Berlijn door het DDR-bestuur om alle vluchters tegen te houden.

Die Wende

Het (door de Sovjet-Unie opgelegde) communistisch beleid was al gestaag aan het afbrokkelen, maar naderde zijn eind, toen Oost-Duitsers massaal in opstand kwamen in het najaar van 1989. Dit gebeurde rond het 40-jarig jubileum van de DDR.

De Berlijnse Muur viel uiteindelijk op 9 november 1989 en kwam er een eind aan de heerschappij van de Duitse Democratische Republiek.

Na de hereniging van West- en Oost-Duitsland op 3 oktober 1990 (ongeveer een jaar later) hield de DDR ook in formele zin op met bestaan.